škole varvarin – Varvarin.net

Nastanak i razvoj OŠ “Jovan Kursula” Varvarin

Osnovna škola „Jovan Kursula” Varvarin je državna ustanova osnovnog obrazovanja koja je nastavila tradiciju privatne škole osnovane 1839. godine. Škola je već 1842.godine pretvorena u državnu, kada se osnivaju i druge škole u opštini. Početkom 20.veka dolazi do širenja školske mreže na teritoriji opštine.

U Varvarinu je osmogodišnja škola, odnosno prva osmoletka, izrasla iz Državne nepotpune gimnazije. Kao i u mnogim drugim mestima širom Narodne Republike Srbije i ovde je došlo do spajanja Osnovne škole u Varvarinu i Niže gimnazije u osmoletku odlukom Ministarstva prosvete NRS br. 21865 od 21. jula 1950.godine.

Rana istorija varvarinske škole

Zgrada škole u Donjem Katunu iz 1931.godine

O školi najviše možemo da saznamo iz akata i odluka koje je donosilo Ministarstvo prosvete, iz štampe koja bi prenosila važne informacije vezane za školstvo i obrazovanje, ili pisama i zapisa. Takvi su inače poticali od učitelja koji su radili u varvarinskoj školi, ljudi sa kojima su se dopisivali ili putopisaca.

Jedan podatak koji daje učiteljevanje Mileve Jakšić-Desnice u Varvarinu, 1887.godine, govori da je ona predavala “ručni rad”. To vidimo iz njenih dopisa Minisatrstvu prosvete da joj odobri službu. Iz ove informacije možemo da izvučemo zaključak da je u to vreme bilo i devojčica koje su išle u školu.

Škole su se u to vreme delile na narodne i građanske škole, što se vidi i iz Prosvetnog pregleda. Narodne škole su bile samo državne, tako da je osnovna škola koja je 1839.godine u Varvarinu osnovana kao privatna od 1842.godine postala državna. Građanske škole su mogle da budu i privatne.

Prva građanska škola u Varvarinu otvorena je tek 1943.godine, dakle 100 godina nakon osnovne škole. Ministarstvo prosvete je izašlo u susret zahtevima žitelja Srednjeg Pomoravlja, tako da je škola u Varvarinu pokrivala srezove temnićki, paraćinski, ražanjski, levački, belički i rasinski.

Ovaj tip škole je bio vrsta viših razreda osnovne škole danas, i nekadašnjeg usmerenog obrazovanja. Škola je bila poljoprivrednog pravca, a učenici su po završetku mogli da produže školovanje u poljoprivrednoj, tehničkoj, srednjoj muzičkoj, učiteljskoj, trgovačkoj i drugim srednjim školama.

Posleratna tranzicija i modernizacija

Najvažnija promena za varvarinsku osnovnu školu došla je početkom pete decenije 20.veka, kada je promenom društvenog sistema u zemlji promenjena i obrazovna politika. Odlukom Ministarstva prosvete Narodne Republike Srbije iz 1950.godine, spojene su osnovne škole i Niže gimnazije.

Ta odluka predstavlja začetak modela obrazovanja koji i danas funkcioniše u Srbiji – obavezno osmogodišnje osnovno obrazovanje. Ustanovljeno je takođe da je osnovna škola obavezna za svu decu bez obzira na pol, jer se do tada nisu sva ženska deca školovala.

Školske 1950/1951.godine škola je imala 273 učenika, dečaka i devojčica. Tačno jedan vek ranije školu u Varvarinu je pohađalo 77 učenika. Od osnivanja škole na savremenim principima broj učenika je tokom decenija rastao, što je zahtevalo i prostorno-tehničke uslove za izvođenje nastave.

Ono što je za školu u Varvarinu konstanta to je bila njena lokacija koja se nije menjala čitav vek. Jedino što se na tom mestu menjalo su zgrade u kojima se odvijala nastava. Poslednja preostala iz ranijeg doba je mala škola, koja se nalazila kraj poligona. Zgrade za stanovanje učitelja koje su nekada bile na mestu današnje škole danas ne postoje.

OŠ “Jovan Kursula” danas

Osnovna škola “Jovan Kursula” današnji izgled

Osnovna škola “Jovan Kursula” nalazi se u trouglu koji čine gradski park sa crkvom, Kalenićka reka sa sportskim terenima, i centar varošice sa Skupštinom opštine. Svoju zgradu deli sa Srednjom školom Varvarin, koju najveći broj učenika osnovne škole i upisuje po završetku.

Pored matične škole u Varvarinu, postoje i izdvojena odeljenja u Gornjem Katunu i Donjem Katunu. U ovim odeljenjima se nastava odvija za niže razrede. Pored školske zgrade škola za realizovanje nastavnih aktivnosti koristi i prostor Sportskog centra “Temnić” i Opštinske biblioteke Varvarin.

Osnovna škola u Varvarinu danas predstavlja modernu školu, opremljenu najsavremenijim sredstvima za praćenje nastave. Nastavu pohađa više od 500 učenika raspoređenih u 24 odeljenja, koja se odvija u dve smene. Nadogradnjom škole iz 2018.godine rešiće se višegodišnji problem prostora i organizacije nastave.

Osnovne škole opštine Varvarin

Osnovne škole su se u Temniću pojavile još u prvoj polovini 19.veka. Početkom 20. veka razvoj privrednog i društvenog života, kao i narastanje stanovništva, zahtevali su dalje širenje školske mreže. U predratnom periodu otvoreno je nekoliko četvororazrednih škola u tadašnjem srezu Temnić, koje su okupljale desetine muške dece.

Prema zapisima Stanoja Mijatovića, jednog od najboljih poznavalaca Temnića 19. i početka 20.veka, tadašnji Temnić je imao 8 osnovnih škola. Prema zabeleženom stanju sa terena škole su 1905.godine radile u Bačini, gde je imala čak 4 učitelja, u Varvarinu, Gornjem Katunu, Donjem Katunu, Donjem Krčinu, Bošnjanu, Maskaru, Zalogovcu i Obrežu.

Današnja mreža škola se u manjoj meri izmenila u odnosu na tadašnju situaciju. Uslovi u kojima se danas radi su svakako povoljniji u odnosu na nekadašnje vreme. S druge strane zabrinjava to što su neke od ovih škola po broju učenika skoro na istom stanju kao pre jednog veka, dok neke čak imaju i manje učenika nego tada! Ovo su današnje škole na prostoru Temnića.

“Jovan Kursula” u Varvarinu

Osnovna škola u Varvarinu nosi ime jednog od heroja Varvarinske bitke iz 1810.godine. Ova škola u Varvarinu je osnovana još daleke 1839.godine, tada kao privatna ustanova. Tokom 1842.godine škola u Varvarinu postala je državna ustanova. Tadašnjih meštani su želeli da im deca budu pismena, da završe školu, znanjem modernizuju poljoprivredu Temnića, ali i da prošire pismenost.

Pod osnovnom školom se u to vreme smatralo četvorogodišnje školovanje, odnosno današnji niži razredi osnovne škole. Odlukom Ministarstva prosvete Narodne Republike Srbije iz 1950.godine, spojene su osnovne škole i Niže gimnazije, i od njih stvorene osnovne škole po modelu koji postoji i danas u Srbiji. Te školske godine škola je imala 273 učenika, a tačno jedan vek ranije njih 77.

Škola u Varvarinu u svom sastavu ima i dve četvororazredne područne škole, u Gornjem Katunu i Donjem Katunu. U Gornjem Katunu i Donjem Katunu je škola postojala i pre reforme školstva u posleratnoj Jugoslaviji, ali je broj učenika vremenom opadao. Taj trend postoji danas kako u matičnoj, isto tako i u ovim područnim varvarinskim školama.

“Sveti Sava” u Bačini

Bačina je prvo mesto Temnića koje je dobilo školu još 1820.godine. Prema letopisu, zvanično je osnovana 1842. godine, kada i varvarinska, ali je još od 1820. radla privatna osnovna škola. Potvrdu o tome imamo iz pisama tadašnjeg privatnog učitelja Dimitrija Stefanovića, koja se danas nalaze u Beogradu. Prvi učenici škole su bila muška deca iz bogatijih porodica ovog kraja.

Kada je Bačina dobila državnu školu u njoj su učili đaci iz Toljevca, Potočca, Karanovca, Marenova, Pajkovca, Krčina i drugih okolnih sela. Prva škola se nalazila u privatnoj kući koja je preuređena za te potrebe, dok 1870. godine nije sazidana nova škola. Ona je imala četiri učionice i dve pomoćne prostorije, a za to vreme je bila moderna.

Današnja škola u Bačini nalazi se u zgradi koja je podignuta 1970.godine, kada i fiskulturna sala, a potpuno je renovirana 2020.godine. Školi u Bačini danas pripadaju i područna odeljena u Orašju, sa školskom zgradom iz 1932.godine, zatim Izbenici i Cernici. U posleratnom periodu škola je dobila ime Dušan Gavrilović, da bi joj 2006.godine bio promenjen naziv u današnji.

“Mirko Tomić” u Obrežu

Škola u Obrežu je osnovana školske 1857/58. godine, kada imamo podatke tadašnjeg Ministarstva prosvete o u mreži škola u Srbiji. Iz podataka koji govore o školi u Obrežu, u okviru izveštaja Jagodinskog sreza, ona se navodi kao najopremljenija škola u to vreme. Zapis Stanoja Mijatovića iz 1905.godine kaže da je u to vreme bila najnovija, što znači da je tada imala najnoviju zgradu.

Rad škole je od tada tekao u kontinuitetu, a broj učenika je vremenom rastao, pa tako i škola. Osnovna škola nosi ime Mirko Tomić, po narodnom heroju, učesniku Drugog svetskog rata poreklom iz opštine Varvarin. Škola u Obrežu jedna je od najstarijih škola u Srbiji, a decembra 2018.godine proslavila je 160 godina postojanja.

Nastava u školi se odvija u zgradi sagrađenoj 1937. godine, koja je dodatno dograđivana 1960.godine novim prostorijama. Poslednja adaptacija je započela 2001.godine nakon čega je škola renovirana. Za razliku od ostalih opštinskih škola ona nema područna odeljenja, ali je broj učenika bio isti koliko u drugim školama s obzirom na to da je Obrež jedno od najvećih sela Srbije.

“Dragi Makić” u Bošnjanu

Osnovna škola u Bošnjanu ima dugu tradiciju i više od 130 godina rada i postojanja. Prema sačuvanim podacima škola je osnovana 1889. godine. Inicijativa da se u selu podigne škola pokrenuta je na zboru meštana Bošnjana avgusta 1888.godine. Tada je odlučeno da se uputi molba tadašnjem Ministarstvu prosvete i crkvenih dela kako bi se dozvolilo otvaranje škole u Bošnjanu.

Obrazloženje koje je upućeno tadašnjem Ministarstvu prosvete govori da se broj đaka iz Bošnjana uvećao, a koji su do tada išli u školu u Maskare. Inicijativa je usvojena tako da je škola brzo nakon toga krenula sa radom. Nepune dve decenije kasnije broj učenika je bio dovoljno veliki da su odeljenja delovala samostalno i u Bošnjanu i u Maskaru.

Nakon Drugog svetskog rata škola je pretvorena u osmogodišnju, i skoro dve decenije radila u dve odvojene zgrade, u staroj školi a deo u Domu kulture. Današnja školska zgrada je otvorena 1971.godine i počela je sa radom 9.maja. Škola od školske 1957/58.godine nosi ime Dragi Makić, a sem matičnog odeljenja u Bošnjanu ima i područno odeljenje u Maskaru.

“Heroj Mirko Tomić” u Donjem Krčinu

Osnovna škola “Heroj Mirko Tomić” Donji Krčin

Škola u Donjem Krčinu počela je sa radom 1864. godine. Nastava je održavana u privatnoj zgradi sve do 1876. godine kada je sazidana sadašnja stara školska zgrada koja je renovirana školske 1974/75. godine. U toj zgradi danas je pristojna trpezarija, kuhinja i radionica za tehničko obrazovanje. Zgrada škole je bila oštećena u zemljotresu 1999. godine, nakon čega je rekonstruisana.

Škola u Krčinu je neprekidno radila do oktobra 1915. godine, kada je prestala sa radom zbog izbijanja rata. Austrijanci su te godine zapalili školsku arhivu i inventar, dok su učitelji i učiteljice otišli u rat tokom 1914.godine. U školi je ostao samo učitelj Mita Miletić, pošto je bio star za ratovanje, koji je radio do 20. aprila 1915.godine kada su Austrijanci spalili školu.

Osnovna škola „Heroj Mirko Tomić“ je danas najrazuđenija škola u opštini Varvarin. Njeno područje obuhvata devet naseljenih mesta, Donji Krčin kao matično odeljenje i područna u selima Pajkovac, Toljevac, Karanovac, Mala Kruševica i Gornji Krčin. Pored okolnih sela mreži škole u Donjem Krčinu pripadaju i Zalogovac sa okolnim mestima Parcane i Marenovo.

“Heroj Mirko Tomić” u Zalogovcu

Osnovna škola “Heroj Mirko Tomić” Zalogovac

Osnovna škola u Zalogovcu je preostala osmogodišnja osnovna škola u Temniću danas. Iako pripada mreži osnovne škole “Heroj Mirko Tomić” iz Donjeg Krčina posebno se ističe iz dva razloga: škola u Zalogovcu postojala je i tokom 19.veka, a sa druge strane Zalogovac je jedino selo u ovoj mreži koje danas ima više od 500 stanovnika.

Škole Temnića danas

Kroz tekst je već pomenuto da je najveći izazov sa kojim se suočavaju varvarinske škole danas – demografija. To ih ne razlikuje puno od većine škola u Srbiji, ali činjenica da je svakom svoj problem najbitniji, a u ovom slučaju tiče se opstanka ovih naseljenih mesta kao i opštine. I svet kakav je danas takođe ukazuje na to da će škole morati da se prilagođavaju novim generacijama.

Prema statistikama, u poslednjih deset godina ovih šest osnovnih škola u varvarinskoj opštini ostalo je bez oko 500 učenika! Jednim delom je razlog pad nataliteta drugim delom iseljavanje mlađih generacija. Ohrabruje činjenica da kvantitet nikada nije uticao na kvalitet, o čemu svedoče brojne generacije učenika ovih škola širom zemlje i sveta, kao uspešni ljudi u svojim profesijama.