Osnovna škola „Jovan Kursula” Varvarin je državna ustanova osnovnog obrazovanja koja je nastavila tradiciju privatne škole osnovane 1839. godine. Škola je već 1842.godine pretvorena u državnu, kada se osnivaju i druge škole u opštini. Početkom 20.veka dolazi do širenja školske mreže na teritoriji opštine.
U Varvarinu je osmogodišnja škola, odnosno prva osmoletka, izrasla iz Državne nepotpune gimnazije. Kao i u mnogim drugim mestima širom Narodne Republike Srbije i ovde je došlo do spajanja Osnovne škole u Varvarinu i Niže gimnazije u osmoletku odlukom Ministarstva prosvete NRS br. 21865 od 21. jula 1950.godine.
Rana istorija varvarinske škole
Zgrada škole u Donjem Katunu iz 1931.godine
O školi najviše možemo da saznamo iz akata i odluka koje je donosilo Ministarstvo prosvete, iz štampe koja bi prenosila važne informacije vezane za školstvo i obrazovanje, ili pisama i zapisa. Takvi su inače poticali od učitelja koji su radili u varvarinskoj školi, ljudi sa kojima su se dopisivali ili putopisaca.
Jedan podatak koji daje učiteljevanje Mileve Jakšić-Desnice u Varvarinu, 1887.godine, govori da je ona predavala “ručni rad”. To vidimo iz njenih dopisa Minisatrstvu prosvete da joj odobri službu. Iz ove informacije možemo da izvučemo zaključak da je u to vreme bilo i devojčica koje su išle u školu.
Škole su se u to vreme delile na narodne i građanske škole, što se vidi i iz Prosvetnog pregleda. Narodne škole su bile samo državne, tako da je osnovna škola koja je 1839.godine u Varvarinu osnovana kao privatna od 1842.godine postala državna. Građanske škole su mogle da budu i privatne.
Prva građanska škola u Varvarinu otvorena je tek 1943.godine, dakle 100 godina nakon osnovne škole. Ministarstvo prosvete je izašlo u susret zahtevima žitelja Srednjeg Pomoravlja, tako da je škola u Varvarinu pokrivala srezove temnićki, paraćinski, ražanjski, levački, belički i rasinski.
Ovaj tip škole je bio vrsta viših razreda osnovne škole danas, i nekadašnjeg usmerenog obrazovanja. Škola je bila poljoprivrednog pravca, a učenici su po završetku mogli da produže školovanje u poljoprivrednoj, tehničkoj, srednjoj muzičkoj, učiteljskoj, trgovačkoj i drugim srednjim školama.
Posleratna tranzicija i modernizacija
Zgrada Male škole slikana sa poligona
Najvažnija promena za varvarinsku osnovnu školu došla je početkom pete decenije 20.veka, kada je promenom društvenog sistema u zemlji promenjena i obrazovna politika. Odlukom Ministarstva prosvete Narodne Republike Srbije iz 1950.godine, spojene su osnovne škole i Niže gimnazije.
Ta odluka predstavlja začetak modela obrazovanja koji i danas funkcioniše u Srbiji – obavezno osmogodišnje osnovno obrazovanje. Ustanovljeno je takođe da je osnovna škola obavezna za svu decu bez obzira na pol, jer se do tada nisu sva ženska deca školovala.
Školske 1950/1951.godine škola je imala 273 učenika, dečaka i devojčica. Tačno jedan vek ranije školu u Varvarinu je pohađalo 77 učenika. Od osnivanja škole na savremenim principima broj učenika je tokom decenija rastao, što je zahtevalo i prostorno-tehničke uslove za izvođenje nastave.
Ono što je za školu u Varvarinu konstanta to je bila njena lokacija koja se nije menjala čitav vek. Jedino što se na tom mestu menjalo su zgrade u kojima se odvijala nastava. Poslednja preostala iz ranijeg doba je mala škola, koja se nalazila kraj poligona. Zgrade za stanovanje učitelja koje su nekada bile na mestu današnje škole danas ne postoje.
OŠ “Jovan Kursula” danas
Osnovna škola “Jovan Kursula” današnji izgled
Osnovna škola “Jovan Kursula” nalazi se u trouglu koji čine gradski park sa crkvom, Kalenićka reka sa sportskim terenima, i centar varošice sa Skupštinom opštine. Svoju zgradu deli sa Srednjom školom Varvarin, koju najveći broj učenika osnovne škole i upisuje po završetku.
Pored matične škole u Varvarinu, postoje i izdvojena odeljenja u Gornjem Katunu i Donjem Katunu. U ovim odeljenjima se nastava odvija za niže razrede. Pored školske zgrade škola za realizovanje nastavnih aktivnosti koristi i prostor Sportskog centra “Temnić” i Opštinske biblioteke Varvarin.
Osnovna škola u Varvarinu danas predstavlja modernu školu, opremljenu najsavremenijim sredstvima za praćenje nastave. Nastavu pohađa više od 500 učenika raspoređenih u 24 odeljenja, koja se odvija u dve smene. Nadogradnjom škole iz 2018.godine rešiće se višegodišnji problem prostora i organizacije nastave.
Manifestacija “Susreti sela” predstavlja stožer iz kog su iznikla gotovo sva kulturno-umetnička društva opštine Varvarin. Neka od društava imaju višedecenijsku tradiciju nastala su i pre nego što je ona pokrenuta, a svoj kulturni doprinos decenijama prikazuju na sceni širom zemlje i van nje.
Gotovo sve veće mesne zajednice danas imaju kulturno-umetničko društvo koje ih predstavlja na “Susretima sela”. Neka su nažalost danas ugašena. Najveći kontinuitet u radu i učešća na manifestaciji imaju društva o kojima danas govorimo.
KUD “Vuk Karadžić” Orašje
Orašje ima najstariji folklorni ansambl u opštini Varvarin osnovan 1952.godine, kada je otvoren seoski Dom kulture. Osim najduže tradicije ima i najduži kontinuitet u radu. Nastupa na raznim takmičenjima i smotrama revijalnog karaktera, i dobitnik brojnih nagrada i priznanja.
Društvo je domaćin najstarije manifestacije u Srbiji ,,Na izvoru kraj kisele vode,, koja je prvi put održana 1958. godine i nikada nije prekidana. Više od 16 godina domaćin međuokružne Smotre folklornih ansambala sela iz Rasinskog, Moravičkog, Raškog, Pomoravskog, Šumadijskog i Ponišavskog okruga.
Kao predstavnik mesne zajednice Orašje društvo je bilo pobednik na manifestaciji “Susreti sela” 2002, 2003, i 2016. godine. 2017. godine proglašeno je za najbolji medjuokružni folklorni ansambl. Na sceni je najpoznatije po igrama iz Negotinske krajina, a izvodilo je i:
– Igre iz Šumadije
– Igre iz Bosilegrada
– Igre Niša
– Igre iz Studenice
– Vlaške igre.
KUD “Dejan Miletić” Bačina
Kulturno-umetničko društvo iz Bačine nosi ime “Dejan Miletić”, i ima tradiciju dugu pola veka. Ansambl ove godine obeležava 50 godina postojanja. Osnovan je pod imenom “Dušan Gavrilović” da bi u jednom momentu dobilo ime po znamenitom Bačincu “Dragić Joksimović”. Na kraju je vratilo naziv u sadašnji, po mladom Bačincu koji je kao vojnik stradao na Kosovu i Metohiji 1999.godine.
Tokom više prethodnih decenija društvo je bilo predstavnik mesne zajednice na “Susretima sela” kao i učesnik međubratskih susreta, pobratim mesne zajednice Pećigrad. Bilo je i pobednik opštinske manifestacije “Susreti sela”.
Društvo je takođe domaćin manifestacije “Povedi kolo, delijo” koja se više godina uspešno organizuje. Ujedno je nosilac i organizator ostalih kulturnih događaja u selu, kojih zaista ima veliki broj, budući da je Bačina velika mesna zajednica. Kulturno-umetnički rad i program su takođe bogati, pa društvo izvodi:
– Igre iz Šumadije
– Igre Kosovskog Pomoravlja
– Igre iz Vranja
– Igre okoline Niša
– Vlaške igre.
KUD “Kolo” Obrež
Obrež kao najveća mesna zajednica opštine Varvarin ima svoje kulturno-umetničko društvo koje je pod imenom “Kolo” zvanično osnovano 1997.godine. Rad društva datira i iz ranijeg perioda i ima svoj kontinuitet. Jedno je od danas najaktivnijih u opštini, dobitnik više nagrada i priznanja.
Mesna zajednica Obrež je tokom prethodnih decenija više nego uspešno nastupala na manifestaciji “Susreti sela” gde je folklorni ansambl bio njen predstavnik. Kulturno-umetničko društvo bilo je opštinski pobednik 2001. i 2005.godine.
Tokom prethodnih godina kulturno-umetničko društvo je značajno obogatilo svoj repertoar i scenski nastup, kako za takmičarske tako i za revijalne smotre. Posebno je poznato po Vranjanskoj sviti i Vlaškim igrama koje izvodi decenijama. Ansambl na programu danas ima i:
– Igre iz Šumadije
– Igre Gornje Pčinje
– Igre Bosilegradskog krajišta
– Igre iz Leskovca
– Igre Kosovskog Pomoravlja.
KUD “Boško Jugović” Bošnjane
Kulturno-umetničko društvo iz Bošnjana zvanično je osnovano 2006.godine, ali takođe nasleđuje kontinuitet ranijeg rada mesne zajednice i njenog folklornog ansambla. Ime nosi po Bošku Jugoviću, legendarnom kosovskom ratniku za kog se veruje da je rođen u selu, te da je tako i dobilo ime.
Društvo se kao predstavnik mesne zajednice decenijama uspešno takmiči na manifestaciji “Susreti sela” i opštinski je pobednik. Najznačajniji uspeh ostvaren je na republičkoj smotri manifestacije “Susreti sela” 1974.godine osvajanjem drugog mesta.
Osim nastupa na ovoj i drugim takmičarskim manifestacijama, ansambl nastupa na brojnim revijalnim smotrama u zemlji i inostranstvu. Na sceni je posebno poznato sa koreografijom igara iz Pirota i Starogradskim igrama koje je ansambl izvodio, a na programu imaju:
– Igre iz Šumadije
– Igre Niša
– Vlaške igre
– Igre Leskovca
– Igre Binačke Morave.
KUD “Sanja Milenković” Donji Katun
Selo Donji Katun ima i kulturno umetničko društvo koje nosi ime “Sanja Milenković”, po brilijantnoj matematičarki koja je tragično stradala 1999.godine. Društvo je osnovano pod imenom ”Mladost” 2005.godine i ima oko 100 članova.
I u prethodnim godinama je pod tim imenom nastupalo na manifestaciji “Susreti sela” gde je 2007.godine odnelo je pobedu i bilo predstavnik opštine na međuregionalnoj smotri. Naredne godine društvo je osvojilo 3. meseto na opštinskom takmičenju.
Od 2007.godine društvo je počelo je i da putuje po stranim zemljama i da organizuje turneje. Kulturno-umetničko društvo i dalje nastavlja da čuva svoje selo od zaborava, ali je trenutno u fazi mirovanja. Na repertoaru su se tokom prethodnih godina nalazile:
– Bunjevačke igre
– Igre iz Banata
– Igre iz Šumadije
– Vlaške igre
– Šopske igre
KUD “Sveta Trojica” Gornji Katun
Gornji Katun takođe ima svoj folklorni ansambl koji postoji od 2009.godine i osnovan je pod nazivom “Sveta Trojica”, nosi ime po seoskoj bogomolji i istoimenoj crkvi u selu. Društvo je naslednik seoskog ansambla koji je postojao i tokom prethodnih decenija.
Mesna zajednica je sa svojim ansamblom uspešno nastupala na manifestaciji “Susreti sela” još od 70-tih godina prošlog veka, a društvo osvajalo brojne nagrade. Najaktivnije je bilo tokom druge polovine 20.veka, ali se prethodnih godina ponovo reaktiviralo.
Kulturno-umetničko društvo iz Gornjeg Katuna predstavlja jedan od najboljih vidova okupljanja lokalne zajednice, pored seoskog fudbalskog kluba. Zbog toga je njegov značaj i dalji rad utoliko veći. Naslednik je seoskog folklornog ansambla koje je bilo poznato po Bunjevačkim igrama, a izvodile su se i:
– Igre iz Šumadije
– Igre iz Ponišavlja
– Vranjanska svita.
Drugi folklorni ansambli u opštini
Tokom prethodnih decenija folklorni ansambli su postojali i u drugim mesnim zajednicama koji danas nisu aktivni. Osim navedenih, kulturno-umetnička društva postojala su i pri mesnim zajednicama Maskare, Zalogovac, ranije i Toljevac. Dosta faktora uticalo je na to da ova društva imaju prekid u radu.
Kulturno-umetničko društvo iz Maskara nosilo je naziv “Jovan Janićijević-Burduš” po legendarnom glumcu poreklom iz Maskara. U drugoj polovini 20.veka veoma uspešno je radilo, ali je demografski pad uticao na njegov rad danas. Na sceni je posebno bilo poznato po koreografiji “Katanka”.
Mesna zajednica Zalogovac je posle duže pauze ponovo nastupila na “Susretima sela” 2004.godine. Bio je to vrlo uspešan povratak, osvajanjem prvog mesta na takmičenju. Društvo je nastupalo sa igrama iz Šumadije, a kasnije na program dodalo i igre Ponišavlja. Njegov rad kasnije prestaje.
Za vreme bivše Jugoslavije dok se još uvek nije osetio demografski pad kao predstavnik Gornjeg Temnića na “Susretima sela” nastupala je i mesna zajednica Toljevac. Prilike u zemlji su uticale na to da mesne zajednice ovog dela Temnića danas ne nastupaju, a Dom kulture u Donjem Krčinu je u veoma lošem stanju.
Ovo je možda loša slika ne samo našeg odnosa prema kulturi, već je i nedostatak inicijative utiče na dalji demografski pad. Kao pozitivan primer mogu da navedem mesnu zajednicu Kovačevac i obnovu Doma kulture i folklornog andsambla pre 5 godina koja je preporodila selo. Zaista je i to moguće uz malo dobre volje i uključenosti svih članova lokalne zajednice.
Ova tena vodi kroz manifestacije i događaje Varvarina, kojih ima ne mali broj. Za relativno malu opštinu, koja ne može da se pohvali značajnim privrednim kapacitetima, reklo bi se da su njeni stanovnici ipak više nego agilni i kreativni. Najveći broj svih ovih manifestacija pokrenute su pre svega u vidu inicijative pojedinaca ili udruženja građana, što je svakako više nego ohrabrujuće.
Neke manifestacije su postojale duže, neke od njih kraće, dobar deo njih je i danas aktivan. Ova godina je nažalost dovela do diskontinuiteta, posebno za novoosnovane, ali potreba za njima postoji, kao i nada da će što pre biti organizovana nova okupljanja. Svaka od manifestacija je na svoj način doprinela tome da život u varvarinskom kraju bude bogatiji i sadržajniji.
Čini se da je najveći nedostatak sa kojim se suočavaju sve ove manifestacije, tačnije njihovi organizatori, nedostatak institucionalne podrške u vidu Turističke organizacije, koju Varvarin nema. Podrška Opštine Varvarin nesumnjivo postoji, koja je pokrovitelj gotovo svih manifestacija. One su zasita raznovrsne, gotovo svaka mesna zajednica ima više njih, i mogu se svrstati u različite kategorije.
Kulturno-umetničke manifestacije
Kada su u pitanju manifestacije iz oblasti kulture, umetnosti imuzičko-scenskog stvaralaštva, veliki broj njih ima tradiciju koja se neguje decenijama. Sa druge strane, jedan deo njih je obeležio deceniju koja je na izmaku, i zabeležio po deset jubilarnih izdanja. Svaka od njih je postala svojevrstan brend, ne samo za svoju mesnu zajednicu, već i šire, budući da okupljaju učesnike iz regiona ili čitave zemlje.
Temnićki natpis
“Temnićki natpis” je jedna od najdugotrajnijih manifestacija i zaštitni znak ovog kraja. Inicijativa je pokrenuta je 1995.godine od strane književnika Toplice Simića, Brativoja Markovića, Borislava Radosavljevića, Nikodija Spasića i Đorđa Petkovića. Ovo je manifestacija koju danas organizuje Opštinska biblioteka Varvarin, poznata i kao Kulturno leto.
Manifestacija “Temnićki natpis” se vremenom razvila u jedinstven koncept vezan za Varvarin koji okuplja likovne, književne i muzičke sadržaje. Kao takav postoji više od dve decenije i tokom trajanja organizuju se likovne kolonije, književne večeri i literarni konkursi, promocije i različiti kulturno-umetnički programi na letnjoj sceni u centru varoši.
Na izvoru kraj kisele vode
“Na izvoru kraj kisele vode” je najstarija manifestacija temnićkog kraja koja se svake godine održava u mesnoj zajednici Orašje. Tradicionalno se održava svake godine oko Svetog Save, a poslednje izdanje je od 1. februara ove godine. Tada je u Domu kulture u Orašju 62. put po redu održana ova manifestacija, u organizaciji mesne zajednice Orašje, KUD “Vuk Karadžić” iz Orašja i Opštine Varvarin.
Manifestacija predstavlja takmičenje pevača amatera, koji nisu afirmisani i nemaju muzička izdanja. Program je takmičarskog karaktera, takmičare ocenjuje stručni žiri koji na kraju proglašava pobednika. U revijalnom delu programa učestvuje uvek KUD “Vuk Karadžić”. Manifestacija je više puta nagrađivana od strane Opštine, Okruga i Republike kao najstarija manifestacija ovog tipa u Srbiji.
Povedi kolo delijo
Sabor Preobraženja Gospodnjeg pod nazivom „Povedi kolo delijo“ je manifestacija koja se tradicionalno organizuje u Bačini od 2009.godine. Organizatori manifestacije su mesna zajednica Bačina i KUD “Dejan Miletić” iz Bačine, koje ima tradiciju pola veka postojanja, pod pokroviteljstvom Opštine Varvarin.
Program manifestacije je revijalnog karaktera. U njemu učestvuje kulturno-umetničko društvo iz Bačine kao domaćin, i ansambli iz opštine i regiona koji nastupaju kao gosti manifestacije. Ona se tradicionalno održava 19.septembra na platou ispred Doma kulture u Bačini, kada se slavi Preobraženje, što je i seoska bogomolja.
Moravske večeri
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
“Moravske večeri” su dvodnevni etno-festival koji je takođe obeležio deceniju koja je skoro za nama, uz 10 jubilarnih izdanja. Kulturno-umetničkom i muzičkom delu programa manifestacije prethodi takmičenje sportskih ribolovaca na Moravi, kao i žurka za mlade. Finale programa “Moravskih večeri” predstavljaju nastupi kulturno-umetničkih društava i poznatih izvođača narodne muzike.
Manifestacija se tradicionalno organizuje krajem avgusta, uoči Velikogospojinskog vašara u Varvarinu. Svake godine je okupljala veliki broj ljubitelja folklora, izvorne muzike i harmonike. Organizatori manifestacije su mesne zajednice Grad Varvarin i Selo Varvarin. O atraktivnosti iste govori da se našla kao deo emisije “Sa Tamarom u akciji”, koja promoviše najinteresantnije sadržaje lokalne zajednice.
Dani Dragića Joksimovića
“Dani Dragića Joksimovića” su naučni skup koji se održava u Bačini, odakle je ovaj advokat rodom, i gde je osnovao prvu biblioteku u Temniću. Dragić Joksimović je danas zapamćen kao advokat koji je na sudskom procesu branio generala Dražu Mihailovića. On jeste pripadao Demokratskoj stranci do Drugog svetskog rata, i ta ubeđenja zadržao, ali je zbog ovoga pao u nemilost komunističke vlasti.
Na skupu učestvuju eminentni istoričari iz Srbije, a tom prilikom se predstavljaju različite publikacije, pre svega tematski zbornik koji se odnosi na Temnić. Ova manifestacija se održava od 2002.godine, bliži se svom jubilarnom 20-om okupljanju. Organizuje se u saradnji mesne zajednice Bačina, Opštinske biblioteke Varvarin i Opštine Varvarin, a domaćin je osnovna škola “Sveti Sava” u Bačini.
Međuokružna smotra folklora
Međuokružna smotra seoskih folklornih ansambala 5 okruga – Rasinskog, Moravičkog, Raškog, Pomoravskog, Šumadijskog, i od 2020. godine i Niškog okruga. Organizator manifestacije je KUD “Vuk Karadžić” iz Orašja i Mesna zajednica Orašje, a pokrovitelj Opština Varvarin. KUD “Vuk Karadžić” osnovano je 1952. godine i taj podatak čini ga najstarijim društvom u opštini Varvarin.
Takmičenje se održava već 16 godina na letnjoj pozornici u Orašju, u dvorištu Doma kulture. Program je takmičarskog karaktera, ali počinje revijalnim defileom svih učesnika. Takmičare ocenjuje žiri koji čine predstavnik Saveza amatera Srbije, etnolog i druga stručna lica, koja proglašavaju pobednika smotre. Najbolje plasirani odlaze na finalnu republičku smotru folklora.
Susreti sela
Susreti sela su trajnija manifestacija opštine Varvarin, koja ima višedecenijsku tradiciju. I njen format se kroz vreme menjao, masovnost odziva mesnih zajednica, scenski programi i broj učesnika na sceni. I dalje je ovo manifestacija koja okuplja najmasovniji broj učesnika, i jedna od svetlijih tačaka kada je kulturno-umetnički život Srbije u pitanju.
Najkonstantniji učesnici manifestacije su mesne zajednice Selo Varvarin, Orašje, Bačina, Obrež, Bošnjane, Gornji Katun i Donji Katun, Maskare i Zalogovac, a nekih ranijih godina deo manifestacije bile su i mesne zajednice Toljevac, Donji Krčin i Izbenica. Više predstavnika opštine Varvarin, kao pobednici manifestacije, osvajali su nagrade i priznanja na regionalnim i republičkim smotrama.
Bogojavljensko plivanje za Časni Krst
Bogojavljensko plivanje za Časni Krst je manifestacija koja se organizuje u celoj Srbiji, pod pokroviteljstvom Srpske pravoslavne crkve. Svečanost se obeležava na dan Bogojavljenja 19.januara, i tradicionalno plivanje za Časni krst se organizuje na Velikoj Moravi, na nekom od splavova koji se nalaze na reci u Selo Varvarinu.
Plivanju prethodi praznična liturgija u Hramu Uspenja Presvete Bogorodice u Varvarinu. Nakon liturgije se organizuje litija koja polazi od hrama i kreće ka Velikoj Moravi. Manifestacija svake godine okuplja veliki broj takmičara kao i pratilaca koji im pružaju podršku. Svi posetioci mogu da uživaju u toplim napicima, čaju, kuvanom vinu i grejanoj rakiji.
Dan Opštine Varvarin
Dan Opštine Varvarin se obeležava kao sećanje na Varvarinsku bitku, jednu od najslavnijih bitaka Prvog srpskog ustanka iz 1810. godine. Tradicionalno se obeležava 23.septembra, na dan kada je bitka okončana pobednički, a na isti dan osnovna škola “Jovan Kursula” u Varvarinu obeležava Dan škole. Manifestacija se organizuje u Sastavcima, na mestu gde se vodila bitka, i u velikoj sali Doma kulture.
Obeležavanje počinje održavanjem Svete liturgije i polaganjem venaca u spomen parku Sastavci. Nakon toga se održava centralna proslava na kojoj se uručuju Plakete Opštine Varvarin zaslužnim pojedincima za doprinos u radu i boljitku zajednice. Manifestaciji prisustvuju brojni gosti iz susednih opština i gradova Srbije, privrednici, predstavnici Vojske Srbije, kulturnog, političkog i javnog života.
Privredno-turističke manifestacije
Istorija privredno-turističkih manifestacija je kraća u odnosu na kulturno-umetničke, međutim, one su takođe okupile jako veliki broj učesnika, posebno izvan opštine, pa i zemlje. Takođe, kao svoj integralni deo one imaju promociju narodne kulture i stvaralaštva, ali je akcenat pre svega na aktuelnim delatnostima, zbog čega predstavljaju zasebnu celinu.
Etno festival
“Etno festival” u Varvarinu je jedan od najznačajnijih kulturnih događaja sadašnje decenije. Prošle jeseni je organizovan 10. jubilarni Etno festival, u organizaciji Opštine Varvarin, koji je doneo i najmasovniji odziv, kao i najširu lepezu sadržaja. U vreme trajanja festivala varoš dobija sajamski karakter, dekorisana je brojnim štandovima izlagača i učesnika, ispunjena velikim brojem izvođača i posetilaca smotre.
Kategorije su brojne i raznovrsne, mogu da budu takmičarskog i revijalnog karaktera. Neke od njih su za najlepši ručni rad, originalni vez, najukusniju domaću trpezu, najlepši srpski sto, najbolju domaću zimnicu, domaći specijalitet sarmu, najslađe torte i kolače, najbolj apića, nagolju srpsku rakiju, stare zanate i druge kategorije. Na kraju manifestacije se proglašava sveukupni pobednik festivala.
Toljevačka kupusijada
“Toljevačka Kupusijada” je manifestacija u organizaciji Udruženja građana “Disićeva tradicija Toljevac”, mesne zajednice Toljevac i pod pokroviteljstvom Opštine Varvarin. Tokom svoja dva prethodna izdanja okupila je preko 40 ekipa iz okolnih sela i gradova, ali i iz Severne Makedonije, Bugarske, Italije, Republike Srpske.
Glavni cilj ove manifestacije je očuvanje tradicije Temnićkog kraja, oživljavanje srpskog sela, kao i promocija prirodnih lepota i turističkih potencijala Gornjeg Temnića i ovog dela Šumadije. Naravno, isto kao i druženje i okupljanje, što joj daje posebn notu. Program je takmičarskog karakera, uz prisustvo brojnih ekipa, uz prateći program u revijalnom delu, vokalne soliste i likovnu koloniju.
Parcanska “Gulašijada”
Tokom septembra u Parcanu se održava “Gulašijada”. Ova manifestacija je pokrenuta iz čistog entuzijazma pojedinaca, uz minimalnu podršku lokalne zajednice, ali je privukla veliko interesovanje takmičara i posetilaca. Do sada su održane tri “Gulašijade”, od 2017-2019.godine.
Manifestacija okuplja učesnike iz okolnih mesta, kao i iz Kruševca, Trstenika, Kraljeva. Ekipe se nadmeću u spremanju gulaša po sopstvenom receptu. Stručni žiri ocenjuje je najbolje priprmljen gulaš, i dodeljuju se nagrade za prva tri osvojena mesta. U okviru „Gulašijade“ orgranizuje se i prigodan muzički program, kao i prateća takmičenja.
Džemijada i Juhorske vile
Prva džemijada održana je 2019.godine u Obrežu, pod imenom “Džemijada 2019”. Nažalost je ovogodišnja situacija sprečila da se odmah ponovi. Organizator obreške “Džemijade” je Udruženje žena “Juhorske vile”, uz podršku Mesne zajednice Obrež, Opštine Varvarin, i KUD “Kolo” iz Obreža. Kulturno-umetničko društvo je bilo zaduženo za revijalni deo programa manifestacije.
Manifestacija je bila održana u dvorištu OŠ “Mirko Tomić” u Obrežu. Za sve učesnike “Džemijade” pripremljen je materijal za pravljenje džema kao i svo posuđe, zahvaljujući velikom odazivu sponzora koji su podržali manifestaciju. Pripremljene su i odgovarajuće nagrade, pošto je takmičarskog karaktera. Džem je prodavan po simboličnoj ceni, a sav prihod doniran u humanitarne svrhe.
Dani berbe
“Dani berbe” su manifestacija koja je nastala kao proizvod uspešne saradnje Udruženja žena “Lada” i vinarije “Bačina vino”. Ove godine je održana po drugi put, uprkos aktuelnoj situaciji, uz prisustvo mnogobrojnih gostiju iz sveta privrede i kulture našeg kraja. Prisutni su bili i gosti iz Švedske, kao i pomoćnika ambasadora Švedske u Beogradu Anet Jorgensen.
Priređuju se različite radionice, ove godine u okviru projekta”Korak po korak u susret budućnosti našeg kraja”. Cilj manifestacije je da upozna posetioce sa lepotom i mogućnostima za privredni i turistički napredak ovog kraja. Pored toga i da saznaju koja su najbolja vina i tehnologije za njihovu proizvodnju. Za kulturno umetnički deo programa zadužena su kulturno-umetnička društva.
Dani obrednog hleba
“Dani obrednog hleba” su manifestacija kojom se svečano otvara Novogodišnji vašar. Prvo izdanje je organizovano u prostorijama Opštinske biblioteke Varvarin, a već sledeće u holu Hale sportova STC centra “Temnić”, zbog masovnosti učesnika. Deo programa su pekarski proizvodi, slavski kolači, svi obredni hlebovi, cvetni, novogodišnji i božićni aranžmani, kao i radovi slikara naivaca.
Učesnici mogu da predstavljaju različite proizvode, počev od hleba, slavskih kolača i poslastica, kao i rukotvorina karakterističnih za novogodišnju i slavsku trpezu. Od drugog izdanja manifestacija ima i takmičarski deo, koji prati stručni žiri i dodeljuje nagrade. Za organizaciju manifestacije od 2017.godine je zaduženaOpština Varvarin, a za kulturni deo programa učenici Srednje škole Varvarin.
Sportsko-rekreativne manifestacije
Kada su manifestacije sportskog karaktera u pitanju, one se pre svega odnose na turnire u malom fudbalu i slične sporstke događaje. Ovo je kategorija u kojoj ima zaista prostora za napredak, zbog potencijala koje opština ima i kada su sami sportovi u pitanju, ali isto tako i zbog terena koju su savršeni za realizaciju različitih sportskih i rekreativnih aktivnosti, u zatvorenom i na otvorenom.
Novogodišnji turnir u malom fudbalu
Veliki novogodišnji turnir u malom fudbalu – futsalu, poznat i kao “Petoparac” organizuje Sportsko – turistički centar “Temnić”. Turnir se već nekoliko godina održava u seniorskoj, veteranskoj, kadetskoj i pionirskoj konkurenciji. Počinje krajem novembra i završava se u vreme novogodišnjih praznika.
Organizuje se pod pokroviteljstvom Opštine Varvarin, u Hali sportova u Varvarinu. Na ovoj sportskoj manifestaciji učestvuju brojne ekipe iz varvarinskog, kruševačkog i paraćinskog kraja. Budući da je takmičarskog karaktera, na kraju turnira se najboljim ekipama i pojedincima dodeljuju nagrade.
Memorijalni turnir Dragan Tomašević
Memorijalni turnir “Dragan Tomašević” nosi ime policajca koji je pre dve decenije, 08. januara 1999. godine, izgubio život na Kosovu i Metohiji. Turnir se već devet godina svakog januara održava u Hali sportova STC “Temnić”, u organizaciji Policijske stanice Varvarin.
Turnir okuplja brojne ekipe pripadnika policije, pre svega iz Rasinskog okruga. Pored ekipe domaćina iz PS Varvarin, na turniru učestvuju i ekipe PS Aleksandrovac, PS Brus, PS Trstenik, PS Ćićevac, Policijske uprave Kruševac, Policijske ispostave Kruševac i drugih stanica.
Obreško sportsko leto
Turnir u malom fudbalu pod nazivom “Obreško sportsko leto” organizuje se tokom avgusta na sporstkim terenima u mesnoj zajednici Obrež. Učestvuju brojne ekipe sa teritorije opštine Varvarin i okolnih mesnih zajednica paraćinske opštine, a takmiče se u kategorijama pionira, kadeta i seniorskoj.
Memorijalni turnir u šahu Dušan Kostić-Koča
Memorijalni šahovski turnir pod nazivom “Dušan Kostić-Koča” je po prvi put održan u prostorijama Hale sportova STC “Temnić” 2019.godine. Šahovski klub “Temnić” inače često uzima učešće na raznim takmičenjima i turnirima, a u organizaciji Opštine Varvarin održava se i Božićni šahovski turnir.
Zabavno-edukativne manifestacije
Ova kategorija manifestacija je pre svega orijentisana na mlade, i omogućava im različite zabavne kao i edukativne sadržaje. Teme i potencijali su neiscrpni, mada se većina ovih manifestacija realizuje u okviru određenih projekata. Deo njih ima potencijala da prerastu u samostalne manifestacije i brendove koji bi bili namenjeni i mladima izvan opštine Varvarin.
Varvarin FEST
Preuzeto sa stranice Varvarin FEST
Letnji Muzicki Festival “Varvarin FEST” pokrenut je na inicijativu neformalna omladinska grupa DMP iz Varvarina 2011. godine. Prvi festival je održan 2012.godine u avgustu, na prostoru gradića tržnog centra Varvarin. Organizovan je u saradnji sa Kancelarijom za mlade Varvarin, uz finansijsku podršku Ministarstva Omladine i Sporta kroz program “Mladi su zakon”.
Festival je trajao 3 dana, i realizovan je uz pomoć brojnih volontera i aktivista Kancelarije za Mlade Varvarin. Kroz festival je tokom trajanja prošlo više hiljada učesnika, i brojni izvođači i DJ-evi sa domaće i međunarodne muzičke scene. Sakupljan je i dobrotvorni prilog koji je kasnije uplaćen na račun dece korisnika socijalne pomoći. Festival je bio jedan od najpoznatijih brendova Varvarina.
Završna priredba vrtića “Naša radost”
Svake godine se u Varvarinu tradicionalno organizuje završna priredba vrtića “Naša radost”. Ranijih godina su se priredbe održavale u vrtiću, kao i na gradskom poligonu, a poslednjih godina se standardno organizuju u Hali sportova STC “Temnić”. Centralnom delu programa prethodi defile malih izvođača kroz Varvarin, do mesta gde se program održava.
U programu uvek učestvuje više stotina mališana, svih grupa od jaslene i mlagih grupa do predškolaca koje ova priredba ispraća na dalje školovanje i nove korake. Priredbe su tematske, predstavljaju spoj različitih aktivnosti, igre, pesme i glume. Svake godine vaspitači gradske i seoskih vrtićkih grupa sa svojim mališanima stvaraju novu magiju za brojne posetioce.
Festivalčić
Festival dečijeg filma “Festivalčić” se realizuje u okviru projekta prvog opštinskog Akcionog plana za prevenciju ranog napuštanja obrazovanja i izlaska iz sistema obrazovanja. Za organizaciju festivala je zadužena Opština Varvarin koja obezbeđuje prigodne nagrade učesnicima.
Festival je takmičarskog karaktera, i učesnicima se dodeljuju nagrade. Na festivalu svi đaci škola Opštine Varvarin imaju priliku da kroz film iskažu svoje ideje i stavove, a na zadate teme konkursa koje se definišu svake godine. Dodela nagrada se organizuje u velikoj sali Doma kulture u Varvarinu.
Dom zdravlja i Crveni krst Varvarin u inicijativama
PENTACON DIGITAL CAMERA
Dom zdravlja “Vlastimir Godić” i Crveni krst iz Varvarina su učesnici i inicijatori brojnih manifestacija, koje su edukativnog karaktera i tiču se unapređenja svesti o zdravlju. Sve manifestacije su vezane za obeležavanje svetskih dana koji su vezani za brigu o zdravlju. Organizuju se različiti događaji i predavanja na teme koje su vezane za odgovarajući svetski dan.
Počev od Dana srca, Svetskog dana borbe protiv HIV-a, Svetskog dana hrane pa na dalje, nižu se brojne manifestacije koje zaposleni ovih dveju institucija pokreću širom opštine. One su namenjene svim kategorima i uzrastima, od predškolske dece i učenika nižih razreda, tinejdžera i adolescenata, pa do meštana zrelije životne dobi. Isto tako, realizuju se u svim mesnim zajednicama opštine Varvarin.
Manifestacije kao najlepša slika Temnića
Treba spomenuti da ovo nije kompletna slika kada se govori o manifestacijama Temnića. Navedene su samo one koje su bile aktivne proteklih godina, ili su nedavno pokretane. Veliki je broj onih koje su proteklih decenija uživale veliku popularnost i posećenost, kao što je bio dečiji festival “Otvorena školjka”. Svakako, sve one su prikaz svega onoga što opština Varvarin, njena priroda i ljudi mogu da ponude.
Pobratimstva između naselja su bila veoma popularna u vreme bivše Jugoslavije, a onda je usled zbivanja poslednje decenije XX veka ta tradicija počela da zamire. Ovo nije jugoslovenski patent, pošto savremeni koncept gradova pobratima počinje u Evropi završetkom Drugog svetskog rata. Nastao je kako bi se promovisali međusobno razumevanje, tolerancija i mir.
Ista ili slična tradicija postoji u raznim delovima Evrope, nosi isti ili slične nazive. Ta tradicija se odnosi na koncept po kom se jedinice lokalne samouprave, gradovi ili opštine, uparuju sa ciljem negovanja političkih, ekonomskih odnosa i kulturno-istorijskih veza. Neke od starih veza su obnovljene, na neke ostaju lepa sećanja, ali se tradicija pobratimstva, vremenom oporavlja. Ova priča podseća na njih.
Pobratimstva u doba bratstva i jedinstva
Opština Varvarin je u doba socijalističke Jugoslavije imala razgranatu mrežu pobratimstava širom zemlje. Protezala su se od Slovenije na severu do Makedonije na jugu. Ona su istina pravljena prema određenom ključu, tako da su pobratimstva realizovana sa gradovima i mesnim zajednicama iz svake od bivših jugoslovenskih republika. Ipak, bez obzira na formu, suština je da su obeležila lepa vremena.
Posebno su bili popularni bratski susreti opština. Varvarin je tada bio u sklopu 12 bratskih opština i to su bile,Varvarin, Čačak, Bela Palanka, Suva Reka, Cazin, Bosanska Dubica, Probištip, Podravska Slatina, Garešnica, Ravne na Koroškem, Beočin i Ulcinj. Postojala su i individualna pobratimstva između mesnih zajednica opštine Varvarin, i nekih mesnih zajednica iz ovih opština, koja će biti pomenuta.
Varvarin je bio domaćin poslednjih susreta 12 bratskih opština 1988.godine, kada je centralna smotra održana na poligonu škole. Nastupala je i poznata muzička grupa Kerber. Tada su sve ekipe bile ugošćene u bratskim mesnim zajednicama opštine. Nakon ovog, susreti bratskih opština Jugoslavije više nisu održavani, a vremenom su prekidana i individualna pobratimstva mesnih zajednica.
Pobratimstva sa bratskim opštinama
Ukoliko danas pitate Varvarince ili meštane bilo koje mesne zajednice iz opštine da opišu svoja sećanja, ispričaće vam svoje uspomene na lepa i nezaboravna druženja. Ta druženja su se održavala jednom godišnje, sa uzajamnim posetama bratskih mesnih zajednica. Putovalo se širom Jugoslavije, a sa mesnim zajednicama su sklapana pobratimstva.
Garešnica
Garešnica u Hrvatskoj, je grad koji se nalazi u regiji Moslovina, današnjoj Bjelovarsko-bilogorskoj županiji. Domaćin Garešnice i mesna zajednica pobratim je bio Varvarin, sa kojim su održavani odnosi do poslednjeg okupljanja, a nakon raspada zajedničke države je ta tradicija prekinuta.
Ravne na Koroškem
Ravne na Koroškem je grad i upravno središte istoimene opštine Ravne na Koroškem, koja pripada Koruškoj regiji u Sloveniji. Domaćin ove opštine je bilo Selo Varvarin, takođe i pobratim mesne zajednice. Kao i u slučaju Garešnice, tradicija je 90-tih godina prekinuta.
Cazin
Cazin je opština koja pripada Federaciji Bosne i Hercegovine, u okviru današnjeg Unsko-sanskog kantona. Bačina, jedna od najvećih mesnih zajednica opštine Varvarin je bila domaćin Cazina i imala pobratimstvo sa mesnom zajednicom Pećigrad iz opštine Cazin.
Čačak
Čačak se nalazi u središnjem delu centralne Srbije, u Šumadiji. Pripada administrativno Moravičkom okrugu, i sedište istog se nalazi upravo u Čačku. Domaćin Čačka bila je mesna zajednica Gornji Katun, a i danas postoji veza između Varvarina i mesne zajednice Ljubić kod Čačka.
Probištip
Probištip je grad u Severnoj Makedoniji, u istočnom delu države, i sedište je istoimene opštine. Ovo rudarsko naselje, sastavljeno od gradskog i seoskog dela, pobratimske odnose gajilo je sa mesnom zajednicom Orašje, a oni su nastavljeni do danas jer je uspostavljena kulturna saradnja.
Ulcinj
Ulcinj je najjužniji grad danas crnogorskog, u vreme bivše Jugoslavije jadranskog primorja. Ovaj lep mediteranski grad koji se nalazi na mestu gde se reka Bojana uliva u Jadransko more bio je pobratim mesne zajednice Toljevac, koja je bila domaćin gostiju iz Crne Gore.
Beočin
Beočin je gradsko naselje u Srbiji, središte opštine Beočin u Južnobačkom okrugu. Iako administrativno pripada Bačkoj, teritorijalno pripada Sremu. Pobratimstvo Beočina i mesne zajednice Donji Katun koje je postojalo nekad do danas uspešno traje, sa uzajamnim susretima.
Bela Palanka
Bela Palanka je gradsko naselje u jugoistočnoj Srbiji, sedište opštine Bela Palanka, koja pripada Pirotskom okrugu. Domaćin bratske opštine Bela Palanka bila je mesna zajednica Maskare, i taj kontinuitet nije prekinut 90-tih godina, ali susreti nisu u skorije vreme održavani.
Podravska Slatina
Nekadašnja Podravska Slatina, danas samo Slatina, je grad u Hrvatskoj, u Virovitičko-podravskoj županiji. Domaćin ove opštine na bratskim susretima bila je mesna zajednica Donji Krčin, sa kojom je postojalo pobratimstvo, a susreti su prekinuti raspadom bivše Jugoslavije.
Kozarska Dubica
Nekadašnja Bosanska Dubica, danas Kozarska Dubica, je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Republici Srpskoj. Domaćin ove bratske opštine bila je mesna zajednica Obrež, najveća mesna zajednica opštine Varvarin. Ona je prekinuta, ali je KUD “Kolo” iz Obreža danas obnovilo tradiciju pobratimstava.
Suva Reka
Suva Reka je opština koja se nalazi na Kosovu i Metohiji, pripada oblasti Metohije i Prizrenskom okrugu. Domaćin ove bratske opštine bila je mesna zajednica Bošnjane, a postojalo je i pobratimstvo sa mesnom zajednicom Mušutište, aktivno sve do zbivanja u južnoj srpskoj pokrajini krajem 90-tih godina.
Bukovče kod Jagodine
Bukovče je mesna zajednica u opštini Jagodina, koja je jedna od većih u jagodinskoj opštini. Ova mesna zajednica je postala bratsko selo mesne zajednice Orašje od 1975.godine, nezavisno od susreta bratskih opština, i ta tradicija uzajamnih susreta postoji i danas.
Palešnik
Palešnik je naselje u Hrvatskoj, u sastavu opštine Hercegovac, Bjelovarsko-bilogorske županije, kojoj pripada i Garešnica. Ovo naselje je pobratimstvo imalo sa mesnom zajednicom Gornji Katun, a tradicija je prekinuta u isto vreme kada i sa većinom naselja iz bivših jugoslovenskih republika.
Današnje pobratimstvo
Većina pobratimstava koja su gajena tokom bivše Jugoslavije su doživela prekid, ako ne u vreme raspada bivše zajedničke republike, onda u kasnijim godinama. Neka od njih su uspela da prežive sva iskušenja vremena u kom živimo. Poslednjih godina se ova tradicija polako budi, što pokazuju i nedavni primeri novoustanovljenih pobratimstava.
Polzela je grad sa kojim je pobratimske odnose uspostavio Varvarin. Ovaj grad se nalazi u Sloveniji, a kao i Varvarin središte je istoimene opštine, i deo je Savinjske regije. Pobratimstvo Varvarina i Polzele datira od 2018.godine, kada je potpisana zajednička povelja. Obnavljanje tradicije podseća na lepe dane druženja i saradnje Varvarina i slovenačkih gradova.
Sličan trend se javlja i kod ostalih mesnih zajednica opštine Varvarin, bilo u vidu uspostavljanja nekih starih veza, ili izgradnjom novih. Posebna priča su pobratimstva koja su izgrađena putem kulturno-umetničke saradnje. Lokalna kulturno-umetnička društva su među najboljim ambasadorima opštine, kao i Srbije, a godinama unazad ona neguju pobratimstva koja traju i danas.
KUD “Jovan Kursula” i Ljubić kod Čačka
Pobratimstvo postoji između kulturno-umetničkih društava “Jovan Kursula” iz Sela Varvarin i “Tanasko Rajić” iz Ljubića. Ovo pobratimstvo je dugo oko dve decenije, kada su prvi put organizovani uzajamni susreti dvaju društava, i aktivno je do današnjih dana.
KUD “Vuk Karadžić” – Mesna zajednica Orašje
KUD “Vuk Karadžić” koje je osnovala Mesna zajednica Orašje, jedno je od najaktivnijih u opštini, sa tradicijom i kontinuitetom. Iako su susreti bratskih opština prekinuti, uspostavljeni su bratski susreti KUD “Vuk Karadžić” sa KUD “Zletovski Rudar” iz Probištipa te 1988.godine i oni traju do danas.
Dugo Polje kod Modriče u Republici Srpskoj je bratska mesna zajednica Orašja. Ovo pobratimstvo datira od 2010.godine, kada je prvi put organizovana uzajamna poseta i susreti. Ovo pobratimstvo i uzajamni odnosi dveju mesnih zajednica aktivno je do danas.
