Categories
Istorija

Kneževa vodenica

Ostaci stare arhitekture Temnića

Kneževa vodenica je najstariji u izvornom izdanju sačuvani objekat na teritoriji opštine Varvarin. Sagrađena je početkom 19.veka, ne postoji tačan podatak kada, i namena joj je bila praktične prirode. U vreme kada je osnovana nije bila jedina vodenica u ovom kraju, ali je do danas jedina preživela.

Danas se smatra nepokretnim kulturnim dobrm, i pod zaštitom je Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva. Ujedno upravo ovaj zavod pod čijom je zaštitom ima veliku ulogu u njenom propadanju, budući da se objekat danas nalazi u žalosnom stanju. Što je odraz brige o kulturnoj baštini.

Kratka istorija vodenice

Knez Mileta Radojković

Svoj naziv dobila je po knezu Mileti Radojkoviću, u čijem vlasništvu je bila nekoliko decenija. Izgrađena je na Kalenićkoj reci, na teritoriji današnjeg sela Varvarin. U to vreme su još uvek postojali ostaci raseljenog sela Grabovac na čijoj teritoriji je podignuta.

Vodenicu je početkom 19.veka sagradio Mustafa-aga iz Jagodine, čija se mukata nalazila u ovom kraju. Ne zna se šta se sa njim kasnije dogodilo, budući da su bile ratne godine i ustanci. Pouzdano je da su njegova žena i kćerka vodenicu prodale knezu Mileti 20-tih godina 19.veka.

U vreme kada je otkupio vodenicu urađen je popis 1823.godine iz koga može da se sazna da je kraj vodenice postojalo naselje. Naselje knez Miletina vodenica, kako se u popisu navodi, je najmanja naseobina knežine Temnić, i broji četiri kuće. Najveće naselje od 60 sela je bilo Obrež sa 111 kuća.

Stara legenda govori da je knez izgubio vodenicu u opkladi 1860.godine, ova tvrdnja ne može da bude tačna, budući da se upokojio 1852.godine. Ukoliko je taj deo tačan, onda je to učinio neko od njegovih naslednika. Isto tako je izvesno da vodenica od 1860.godine postaje vlasništvo porodice Vesić.

Arhitektura vodenice

Živojin Vesić u Kneževoj vodenici 1965.godine

Kneževa vodenica je sagrađena kao objekat narodnog graditeljstva, u tradicionalnom stilu, a za industrijske svrhe. Konstrukcija vodenice se sastojala od radnog dela od brvana, u kojem su četiri kamena za mlevenje, a iznad njih soba za vodeničara od čatme i mala soba (sopče) iznad nje.

Rekonstrukcije objekta je vremenom bilo. U originalnom izdanju krov na četiri vode je bio pokriven ćeramidom, koja je kasnije zamenjena biber-crepom. Vremenom su zamenjeni i vodenični mehanizmi, koji su originalno bili drveni. Umesto njih su postavljena metalna kola kao inovacija.

U vreme dok je vodenica još uvek radila, i dok je u njoj bilo pomeljara snimljeni su i brojni televizijski prilozi, a neke od njih možete da vidite putem linka postavljenog u grupi “Varvarin – Nekad i sad”. Na slici iz 1965.godine možete da vidite i pomeljara Živojina Vesića iz sela Varvarin, u vreme dok je radio.

Kneževa vodenica danas

Izgled Kneževe vodenice danas

Sa Kalenićke reke danas su nestale sve vodenice osim Kneževe, koja samo podseća na prošla vremena kada je život tu bio veoma aktivan. Ni reka više nema života budući da je njeno korito presušilo, preusmeravanjem toka reke za industrijske potrebe.

Vodenica je danas izložena zubu vremena, isto toliko koliko i nebrizi i neodržavanju. Volja i inicijativa postoje da se ona sačuva, ali su prepreke više tehničke nego materijalne prirode. Za sada ona predstavlja najviše inspiraciju umetnicima, u čijim će delima najverovatnije jedino i ostati sačuvana.