Osnovne škole su se u Temniću pojavile još u prvoj polovini 19.veka. Početkom 20. veka razvoj privrednog i društvenog života, kao i narastanje stanovništva, zahtevali su dalje širenje školske mreže. U predratnom periodu otvoreno je nekoliko četvororazrednih škola u tadašnjem srezu Temnić, koje su okupljale desetine muške dece.
Prema zapisima Stanoja Mijatovića, jednog od najboljih poznavalaca Temnića 19. i početka 20.veka, tadašnji Temnić je imao 8 osnovnih škola. Prema zabeleženom stanju sa terena škole su 1905.godine radile u Bačini, gde je imala čak 4 učitelja, u Varvarinu, Gornjem Katunu, Donjem Katunu, Donjem Krčinu, Bošnjanu, Maskaru, Zalogovcu i Obrežu.
Današnja mreža škola se u manjoj meri izmenila u odnosu na tadašnju situaciju. Uslovi u kojima se danas radi su svakako povoljniji u odnosu na nekadašnje vreme. S druge strane zabrinjava to što su neke od ovih škola po broju učenika skoro na istom stanju kao pre jednog veka, dok neke čak imaju i manje učenika nego tada! Ovo su današnje škole na prostoru Temnića.
“Jovan Kursula” u Varvarinu
Osnovna škola “Jovan Kursula” Varvarin
Osnovna škola u Varvarinu nosi ime jednog od heroja Varvarinske bitke iz 1810.godine. Ova škola u Varvarinu je osnovana još daleke 1839.godine, tada kao privatna ustanova. Tokom 1842.godine škola u Varvarinu postala je državna ustanova. Tadašnjih meštani su želeli da im deca budu pismena, da završe školu, znanjem modernizuju poljoprivredu Temnića, ali i da prošire pismenost.
Pod osnovnom školom se u to vreme smatralo četvorogodišnje školovanje, odnosno današnji niži razredi osnovne škole. Odlukom Ministarstva prosvete Narodne Republike Srbije iz 1950.godine, spojene su osnovne škole i Niže gimnazije, i od njih stvorene osnovne škole po modelu koji postoji i danas u Srbiji. Te školske godine škola je imala 273 učenika, a tačno jedan vek ranije njih 77.
Škola u Varvarinu u svom sastavu ima i dve četvororazredne područne škole, u Gornjem Katunu i Donjem Katunu. U Gornjem Katunu i Donjem Katunu je škola postojala i pre reforme školstva u posleratnoj Jugoslaviji, ali je broj učenika vremenom opadao. Taj trend postoji danas kako u matičnoj, isto tako i u ovim područnim varvarinskim školama.
“Sveti Sava” u Bačini
Osnovna škola “Sveti Sava” Bačina
Bačina je prvo mesto Temnića koje je dobilo školu još 1820.godine. Prema letopisu, zvanično je osnovana 1842. godine, kada i varvarinska, ali je još od 1820. radla privatna osnovna škola. Potvrdu o tome imamo iz pisama tadašnjeg privatnog učitelja Dimitrija Stefanovića, koja se danas nalaze u Beogradu. Prvi učenici škole su bila muška deca iz bogatijih porodica ovog kraja.
Kada je Bačina dobila državnu školu u njoj su učili đaci iz Toljevca, Potočca, Karanovca, Marenova, Pajkovca, Krčina i drugih okolnih sela. Prva škola se nalazila u privatnoj kući koja je preuređena za te potrebe, dok 1870. godine nije sazidana nova škola. Ona je imala četiri učionice i dve pomoćne prostorije, a za to vreme je bila moderna.
Današnja škola u Bačini nalazi se u zgradi koja je podignuta 1970.godine, kada i fiskulturna sala, a potpuno je renovirana 2020.godine. Školi u Bačini danas pripadaju i područna odeljena u Orašju, sa školskom zgradom iz 1932.godine, zatim Izbenici i Cernici. U posleratnom periodu škola je dobila ime Dušan Gavrilović, da bi joj 2006.godine bio promenjen naziv u današnji.
“Mirko Tomić” u Obrežu
Osnovna škola “Mirko Tomić” Obrež
Škola u Obrežu je osnovana školske 1857/58. godine, kada imamo podatke tadašnjeg Ministarstva prosvete o u mreži škola u Srbiji. Iz podataka koji govore o školi u Obrežu, u okviru izveštaja Jagodinskog sreza, ona se navodi kao najopremljenija škola u to vreme. Zapis Stanoja Mijatovića iz 1905.godine kaže da je u to vreme bila najnovija, što znači da je tada imala najnoviju zgradu.
Rad škole je od tada tekao u kontinuitetu, a broj učenika je vremenom rastao, pa tako i škola. Osnovna škola nosi ime Mirko Tomić, po narodnom heroju, učesniku Drugog svetskog rata poreklom iz opštine Varvarin. Škola u Obrežu jedna je od najstarijih škola u Srbiji, a decembra 2018.godine proslavila je 160 godina postojanja.
Nastava u školi se odvija u zgradi sagrađenoj 1937. godine, koja je dodatno dograđivana 1960.godine novim prostorijama. Poslednja adaptacija je započela 2001.godine nakon čega je škola renovirana. Za razliku od ostalih opštinskih škola ona nema područna odeljenja, ali je broj učenika bio isti koliko u drugim školama s obzirom na to da je Obrež jedno od najvećih sela Srbije.
“Dragi Makić” u Bošnjanu
Osnovna škola “Dragi Makić” Bošnjane
Osnovna škola u Bošnjanu ima dugu tradiciju i više od 130 godina rada i postojanja. Prema sačuvanim podacima škola je osnovana 1889. godine. Inicijativa da se u selu podigne škola pokrenuta je na zboru meštana Bošnjana avgusta 1888.godine. Tada je odlučeno da se uputi molba tadašnjem Ministarstvu prosvete i crkvenih dela kako bi se dozvolilo otvaranje škole u Bošnjanu.
Obrazloženje koje je upućeno tadašnjem Ministarstvu prosvete govori da se broj đaka iz Bošnjana uvećao, a koji su do tada išli u školu u Maskare. Inicijativa je usvojena tako da je škola brzo nakon toga krenula sa radom. Nepune dve decenije kasnije broj učenika je bio dovoljno veliki da su odeljenja delovala samostalno i u Bošnjanu i u Maskaru.
Nakon Drugog svetskog rata škola je pretvorena u osmogodišnju, i skoro dve decenije radila u dve odvojene zgrade, u staroj školi a deo u Domu kulture. Današnja školska zgrada je otvorena 1971.godine i počela je sa radom 9.maja. Škola od školske 1957/58.godine nosi ime Dragi Makić, a sem matičnog odeljenja u Bošnjanu ima i područno odeljenje u Maskaru.
“Heroj Mirko Tomić” u Donjem Krčinu
Osnovna škola “Heroj Mirko Tomić” Donji Krčin
Škola u Donjem Krčinu počela je sa radom 1864. godine. Nastava je održavana u privatnoj zgradi sve do 1876. godine kada je sazidana sadašnja stara školska zgrada koja je renovirana školske 1974/75. godine. U toj zgradi danas je pristojna trpezarija, kuhinja i radionica za tehničko obrazovanje. Zgrada škole je bila oštećena u zemljotresu 1999. godine, nakon čega je rekonstruisana.
Škola u Krčinu je neprekidno radila do oktobra 1915. godine, kada je prestala sa radom zbog izbijanja rata. Austrijanci su te godine zapalili školsku arhivu i inventar, dok su učitelji i učiteljice otišli u rat tokom 1914.godine. U školi je ostao samo učitelj Mita Miletić, pošto je bio star za ratovanje, koji je radio do 20. aprila 1915.godine kada su Austrijanci spalili školu.
Osnovna škola „Heroj Mirko Tomić“ je danas najrazuđenija škola u opštini Varvarin. Njeno područje obuhvata devet naseljenih mesta, Donji Krčin kao matično odeljenje i područna u selima Pajkovac, Toljevac, Karanovac, Mala Kruševica i Gornji Krčin. Pored okolnih sela mreži škole u Donjem Krčinu pripadaju i Zalogovac sa okolnim mestima Parcane i Marenovo.
“Heroj Mirko Tomić” u Zalogovcu
Osnovna škola “Heroj Mirko Tomić” Zalogovac
Osnovna škola u Zalogovcu je preostala osmogodišnja osnovna škola u Temniću danas. Iako pripada mreži osnovne škole “Heroj Mirko Tomić” iz Donjeg Krčina posebno se ističe iz dva razloga: škola u Zalogovcu postojala je i tokom 19.veka, a sa druge strane Zalogovac je jedino selo u ovoj mreži koje danas ima više od 500 stanovnika.
Škole Temnića danas
Osnovna i srednja škola Varvarin
Kroz tekst je već pomenuto da je najveći izazov sa kojim se suočavaju varvarinske škole danas – demografija. To ih ne razlikuje puno od većine škola u Srbiji, ali činjenica da je svakom svoj problem najbitniji, a u ovom slučaju tiče se opstanka ovih naseljenih mesta kao i opštine. I svet kakav je danas takođe ukazuje na to da će škole morati da se prilagođavaju novim generacijama.
Prema statistikama, u poslednjih deset godina ovih šest osnovnih škola u varvarinskoj opštini ostalo je bez oko 500 učenika! Jednim delom je razlog pad nataliteta drugim delom iseljavanje mlađih generacija. Ohrabruje činjenica da kvantitet nikada nije uticao na kvalitet, o čemu svedoče brojne generacije učenika ovih škola širom zemlje i sveta, kao uspešni ljudi u svojim profesijama.
Manifestacija “Susreti sela” predstavlja stožer iz kog su iznikla gotovo sva kulturno-umetnička društva opštine Varvarin. Neka od društava imaju višedecenijsku tradiciju nastala su i pre nego što je ona pokrenuta, a svoj kulturni doprinos decenijama prikazuju na sceni širom zemlje i van nje.
Gotovo sve veće mesne zajednice danas imaju kulturno-umetničko društvo koje ih predstavlja na “Susretima sela”. Neka su nažalost danas ugašena. Najveći kontinuitet u radu i učešća na manifestaciji imaju društva o kojima danas govorimo.
KUD “Vuk Karadžić” Orašje
Orašje ima najstariji folklorni ansambl u opštini Varvarin osnovan 1952.godine, kada je otvoren seoski Dom kulture. Osim najduže tradicije ima i najduži kontinuitet u radu. Nastupa na raznim takmičenjima i smotrama revijalnog karaktera, i dobitnik brojnih nagrada i priznanja.
Društvo je domaćin najstarije manifestacije u Srbiji ,,Na izvoru kraj kisele vode,, koja je prvi put održana 1958. godine i nikada nije prekidana. Više od 16 godina domaćin međuokružne Smotre folklornih ansambala sela iz Rasinskog, Moravičkog, Raškog, Pomoravskog, Šumadijskog i Ponišavskog okruga.
Kao predstavnik mesne zajednice Orašje društvo je bilo pobednik na manifestaciji “Susreti sela” 2002, 2003, i 2016. godine. 2017. godine proglašeno je za najbolji medjuokružni folklorni ansambl. Na sceni je najpoznatije po igrama iz Negotinske krajina, a izvodilo je i:
– Igre iz Šumadije
– Igre iz Bosilegrada
– Igre Niša
– Igre iz Studenice
– Vlaške igre.
KUD “Dejan Miletić” Bačina
Kulturno-umetničko društvo iz Bačine nosi ime “Dejan Miletić”, i ima tradiciju dugu pola veka. Ansambl ove godine obeležava 50 godina postojanja. Osnovan je pod imenom “Dušan Gavrilović” da bi u jednom momentu dobilo ime po znamenitom Bačincu “Dragić Joksimović”. Na kraju je vratilo naziv u sadašnji, po mladom Bačincu koji je kao vojnik stradao na Kosovu i Metohiji 1999.godine.
Tokom više prethodnih decenija društvo je bilo predstavnik mesne zajednice na “Susretima sela” kao i učesnik međubratskih susreta, pobratim mesne zajednice Pećigrad. Bilo je i pobednik opštinske manifestacije “Susreti sela”.
Društvo je takođe domaćin manifestacije “Povedi kolo, delijo” koja se više godina uspešno organizuje. Ujedno je nosilac i organizator ostalih kulturnih događaja u selu, kojih zaista ima veliki broj, budući da je Bačina velika mesna zajednica. Kulturno-umetnički rad i program su takođe bogati, pa društvo izvodi:
– Igre iz Šumadije
– Igre Kosovskog Pomoravlja
– Igre iz Vranja
– Igre okoline Niša
– Vlaške igre.
KUD “Kolo” Obrež
Obrež kao najveća mesna zajednica opštine Varvarin ima svoje kulturno-umetničko društvo koje je pod imenom “Kolo” zvanično osnovano 1997.godine. Rad društva datira i iz ranijeg perioda i ima svoj kontinuitet. Jedno je od danas najaktivnijih u opštini, dobitnik više nagrada i priznanja.
Mesna zajednica Obrež je tokom prethodnih decenija više nego uspešno nastupala na manifestaciji “Susreti sela” gde je folklorni ansambl bio njen predstavnik. Kulturno-umetničko društvo bilo je opštinski pobednik 2001. i 2005.godine.
Tokom prethodnih godina kulturno-umetničko društvo je značajno obogatilo svoj repertoar i scenski nastup, kako za takmičarske tako i za revijalne smotre. Posebno je poznato po Vranjanskoj sviti i Vlaškim igrama koje izvodi decenijama. Ansambl na programu danas ima i:
– Igre iz Šumadije
– Igre Gornje Pčinje
– Igre Bosilegradskog krajišta
– Igre iz Leskovca
– Igre Kosovskog Pomoravlja.
KUD “Boško Jugović” Bošnjane
Kulturno-umetničko društvo iz Bošnjana zvanično je osnovano 2006.godine, ali takođe nasleđuje kontinuitet ranijeg rada mesne zajednice i njenog folklornog ansambla. Ime nosi po Bošku Jugoviću, legendarnom kosovskom ratniku za kog se veruje da je rođen u selu, te da je tako i dobilo ime.
Društvo se kao predstavnik mesne zajednice decenijama uspešno takmiči na manifestaciji “Susreti sela” i opštinski je pobednik. Najznačajniji uspeh ostvaren je na republičkoj smotri manifestacije “Susreti sela” 1974.godine osvajanjem drugog mesta.
Osim nastupa na ovoj i drugim takmičarskim manifestacijama, ansambl nastupa na brojnim revijalnim smotrama u zemlji i inostranstvu. Na sceni je posebno poznato sa koreografijom igara iz Pirota i Starogradskim igrama koje je ansambl izvodio, a na programu imaju:
– Igre iz Šumadije
– Igre Niša
– Vlaške igre
– Igre Leskovca
– Igre Binačke Morave.
KUD “Sanja Milenković” Donji Katun
Selo Donji Katun ima i kulturno umetničko društvo koje nosi ime “Sanja Milenković”, po brilijantnoj matematičarki koja je tragično stradala 1999.godine. Društvo je osnovano pod imenom ”Mladost” 2005.godine i ima oko 100 članova.
I u prethodnim godinama je pod tim imenom nastupalo na manifestaciji “Susreti sela” gde je 2007.godine odnelo je pobedu i bilo predstavnik opštine na međuregionalnoj smotri. Naredne godine društvo je osvojilo 3. meseto na opštinskom takmičenju.
Od 2007.godine društvo je počelo je i da putuje po stranim zemljama i da organizuje turneje. Kulturno-umetničko društvo i dalje nastavlja da čuva svoje selo od zaborava, ali je trenutno u fazi mirovanja. Na repertoaru su se tokom prethodnih godina nalazile:
– Bunjevačke igre
– Igre iz Banata
– Igre iz Šumadije
– Vlaške igre
– Šopske igre
KUD “Sveta Trojica” Gornji Katun
Gornji Katun takođe ima svoj folklorni ansambl koji postoji od 2009.godine i osnovan je pod nazivom “Sveta Trojica”, nosi ime po seoskoj bogomolji i istoimenoj crkvi u selu. Društvo je naslednik seoskog ansambla koji je postojao i tokom prethodnih decenija.
Mesna zajednica je sa svojim ansamblom uspešno nastupala na manifestaciji “Susreti sela” još od 70-tih godina prošlog veka, a društvo osvajalo brojne nagrade. Najaktivnije je bilo tokom druge polovine 20.veka, ali se prethodnih godina ponovo reaktiviralo.
Kulturno-umetničko društvo iz Gornjeg Katuna predstavlja jedan od najboljih vidova okupljanja lokalne zajednice, pored seoskog fudbalskog kluba. Zbog toga je njegov značaj i dalji rad utoliko veći. Naslednik je seoskog folklornog ansambla koje je bilo poznato po Bunjevačkim igrama, a izvodile su se i:
– Igre iz Šumadije
– Igre iz Ponišavlja
– Vranjanska svita.
Drugi folklorni ansambli u opštini
Tokom prethodnih decenija folklorni ansambli su postojali i u drugim mesnim zajednicama koji danas nisu aktivni. Osim navedenih, kulturno-umetnička društva postojala su i pri mesnim zajednicama Maskare, Zalogovac, ranije i Toljevac. Dosta faktora uticalo je na to da ova društva imaju prekid u radu.
Kulturno-umetničko društvo iz Maskara nosilo je naziv “Jovan Janićijević-Burduš” po legendarnom glumcu poreklom iz Maskara. U drugoj polovini 20.veka veoma uspešno je radilo, ali je demografski pad uticao na njegov rad danas. Na sceni je posebno bilo poznato po koreografiji “Katanka”.
Mesna zajednica Zalogovac je posle duže pauze ponovo nastupila na “Susretima sela” 2004.godine. Bio je to vrlo uspešan povratak, osvajanjem prvog mesta na takmičenju. Društvo je nastupalo sa igrama iz Šumadije, a kasnije na program dodalo i igre Ponišavlja. Njegov rad kasnije prestaje.
Za vreme bivše Jugoslavije dok se još uvek nije osetio demografski pad kao predstavnik Gornjeg Temnića na “Susretima sela” nastupala je i mesna zajednica Toljevac. Prilike u zemlji su uticale na to da mesne zajednice ovog dela Temnića danas ne nastupaju, a Dom kulture u Donjem Krčinu je u veoma lošem stanju.
Ovo je možda loša slika ne samo našeg odnosa prema kulturi, već je i nedostatak inicijative utiče na dalji demografski pad. Kao pozitivan primer mogu da navedem mesnu zajednicu Kovačevac i obnovu Doma kulture i folklornog andsambla pre 5 godina koja je preporodila selo. Zaista je i to moguće uz malo dobre volje i uključenosti svih članova lokalne zajednice.
Umetnički život u Varvarinu ima tradiciju dužu od jednog veka. Već početkom 20.veka u varošici je postojao hor, kao i glumački ansambl, koji će naročito biti popularni u međuratnom periodu. Nije poznato da li je u to vreme bilo igračkih ansambala, mada je igra sastavni deo života i narodnih običaja, tako da je uvek bila veoma zastupljena.
U posleratnom periodu su scensku formu dobili narodni običaji i tradicija, igra i pesma iz naroda su stilizovani ili su u izvornom izvođenju postavljani na scenu. Tokom 40-tih godina osnovani su prvi ansambli u tadašnjoj Jugoslaviji, a već u narodnoj deceniji započinje se sa osnivanjem kulturno-umetničkih društava. Varvarin je uzeo aktivno učešće u kulturnom razvoju zemlje.
Kulturno-umetničko društvo “Abrašević” – prvi folklorni ansambl
Budući da je kulturno-umetnički rad vezan za scenu, promena je odatle i krenula. Brzo posle rata 50-tih godina u Kruševcu je organizovano Okružno narodno pozorište, i ponovo je zaživeo scenski život. Pozorište je radilo do 1959.godine kada je ukinuto, a njegovu ulogu preuzima KUD “Abrašević”, da bi do integracije u kulturi došlo 1962.godine.
Skupština opštine Kruševac osniva Centar za kulturu, čija je okosnica bio KUD “Abrašević”, koji ulazi u sastav Radničkog univerziteta sa zadatkom da organizuje scensko-muzički život. Prilikom osnivanja Centra za kulturu postignut je dogovor da se u Trsteniku, Vrnjačkoj Banji, Brusu, Aleksandrovcu i Varvarinu otvore stalne scene. To je bio začetak osnivanja kulturno-umetničkog društva u Varvarinu.
KUD “Abrašević” je u Varvarinu osnovan zvanično 70-tih godina. Njegova sekcija je postojala i ranije, a probe su se odvijale u prostorijama knjižare Staše Prokića, gde je bila smeštena i lokalna čitaonica, preteča kasnije biblioteke. Vrlo aktivno učešće uzimao je na manifestaciji “Susreti sela” koja je u posleratnom periodu doživela jako veliku popularnost.
Tokom dve decenije postojanja KUD “Abrašević” je odigrao brojne nastupe širom zemlje, kao i u inostranstvu na turnejama. Van Jugoslavije se najviše putovalo tokom 80-tih godina, dok su unutar zemlje to bili brojni nastupi u svim bivšim republikama. Najviše su bili vezani za pobratimstva i gostovanja bratskim opštinama, sa višednevnim druženjima.
Usled zbivanja u zemlji početkom 90-tih godina, ansambl je nakon više nego uspešnog rada, prestao sa aktivnim radom. Ipak, ostao je važan deo istorije Varvarina, a scenski nastupi više generacija neizbrisiv deo sećanja. Repertoar “Abraševića” činile su koreografije iz svih krajeva Srbije. Najzastupljenije su bile igre, pesme i običaji iz šumadijskog kraja, a neke od koreografija bile su:
Igre iz Šumadije
Bunjevačke igre
Igre iz jugoistočne Srbije – Katanka
Vlaške igre
Igre iz Vranja
Obnova rada i novi naziv kulturno-umetničkog društva
Kulturna scena u Varvarinu ponovo je oživela tokom druge polovine 90-tih godina, kada je obnovljena manifestacija “Susreti sela”. Vrlo brzo ona privlači više mesnih zajednica opštine Varvarin, tako da je 1997.godine organizovano prvo opštinsko takmičenje u novoj Jugoslaviji. Mesna zajednica Selo Varvarin uzela je aktivno učešće, i ovo je predstavljalo reneseansu “Abraševića”.
Formiranje novog ansambla
Nakon obnove rada ansambl je najviše radio i boravio u prostorijama IMK “14. Oktobar” u Selu Varvarin. Tokom naredne dve godine kulturno-umetničko društvo je nastupalo na manifestaciji “Susreti sela” kao predstavnik mesne zajednice, i u tom periodu ostvarivalo odlične rezultate. Dosta važnije od rezultata je činjenica da je okupljalo veliki broj izvođača svih starosnih dobi.
Kontinuitet u radu je prekinut 1999.godine kada se Jugoslavija nalazila u ratnom stanju, pa uslovi za rad nisu bili mogući. I druge promene su uticale na to da se rad na određeno vreme prekine, i da bude obnovljen 2001.godine. Tokom ratnog stanja 1999.godine, i bombardovanja Varvarina, kulturno-umetničko društvo je ostalo bez višegodišnjeg igrača u ansamblu, Zorana Marinkovića-Ere.
Tokom ovog perioda repertoar ansambla je u najvećoj meri predstavljao nasleđe “Abraševića” koje su umetnički rukovodioci preneli na scenu. Ipak, već i u ovoj fazi postavljene su i nove koreografije, a zahvaljujući pomoći mesne zajednice i sponzorstvima nabavljena nošnja za one koje su već izvođene. Koreografije koje su izvođene na sceni bile su:
Igre iz Studenice
Vlaške igre
Igre iz Šumadije
Smena generacija i nove koreografije
Novo okupljanje ansambla 2001.godine donelo je i promenu u pogledu nove generacije koja je stasala. Ta promena će u potpunosti biti zaokružena naredne, 2002.godine, nakon čega će veći deo tadašnje generacije činiti stub ansambla tokom gotovo dve naredne decenije. Početkom 2000-tih godina prelazi u varoš, gde će na kraju i ostati, u prostorijama “Doma kulture”.
U ovom periodu zvanično je registrovano kulturno-umetničko društvo, pod nazivom “Jovan Kursula” prema legendarnom junaku iz Varvarinske bitke. Ansambl je nastavio je kontinuitet ranijeg “Abraševića”, ne samo u igračkom kadru već i u pogledu programa. Zastupljene su kao i ranije tri starosne kategorije u ansamblu – dečiji, omladinski ansambl i veterani.
I u ovom periodu kulturno-umetničko društvo u ime mesne zajednice Selo Varvarin nastupa na manifestaciji “Susreti sela” i beleži veoma dobre rezultate. Ostvareno je pobratimstvo sa KUD-om “Tanasko Rajić” iz Ljubića kod Čačka. Značajno je i obogaćen izvođački program, tako da su se na sceni našle nove koreografije. U ovom periodu na repertoaru kulturno-umetničkog društva bile su:
Igre iz Studenice
Vlaške igre
Igre iz Šumadije
Negotinska krajina
Igre istočne Srbije
Šopske igre
Igre Niša
Polet kulturno-umetničkog društva
Ansambl je već imao izgrađenu strukturu koja je znatno jednostavnije podnosila smene generacija koje su se prirodno dešavale, na osnovi odličnog dečijeg ansambla. Svakako, najveći deo programa nosio je omladinski ansambl koji je osim unapređenog programa vremenom značajno unapredio i kvalitet, pod rukovodstvom Dalibora Mandžukića.
U ovom periodu, za koji se može reći da i dalje traje, ansambl je bio višestruki opštinski pobednik manifestacije “Susreti sela” i predstavnik na regionalnim smotrama. Takođe, osvojene su i brojne nagrade na velikim manifestacijama, jedna od njih je “Zlatni opanak” u Valjevu, a učestvovano je na brojnim smotrama regionalnog karaktera.
Kulturno-umetničko društvo je tokom ove dve decenije ostvarilo brojne turneje u zemlji i u inostranstvu. Sve vreme rad ansambla vodili su pored Dalibora Mandžukića, Dragomir Pavlović, Zorica Jovanović i Života Jovanović, kao umetnički rukovodioci, i Aleksandar Kačarević kao sekretar društva. Učešće u radu društva uzeli su i brojni aktivni igrači.
Osim igrača koji su iznosili program, značajnu ulogu imao je i orkestar. Tokom godina svoj doprinos radu društva dali su Željko Damnjanović, Zoran Ružić, Tomica Milošević, Ivica Marković, Dušan Savić, Nenad Simić i najduže prisutan Danijel Dragičević, uz angažovanja ritam sekcije i frulaša. Koreografije su bile isto tako brojne, a neke od njih i posebno nagrađivane za izvođenje:
Igre iz Grdelice
Vlaške igre
Igre iz Gornje Pčinje
Šopske igre
Igre iz istočne Srbije
Šopsko trojno nadigravanje
Igre iz Šumadije.
Folklor je ljubav koja ne prestaje
Da li bi rečima ova priča mogla da se dočara? Svakako ne! Jedna od lepših strana ove priče su mnogobrojne fotografije koje su sačuvane i bude sećanja, ali njen najlepši deo su sećanja i uspomene. Posebno za one koji su bili deo ovog putovanja kroz vreme i koji su doprinosili postojanju kulturno-umetničkog društva. Radi se o brojnim generacijama.
To je ono što poslednji kolaž posebno dočarava, ljubav prema igri ne poznaje godine, a mnogi izvođači ansambla su prošli kroz sve njegove kategorije – od dečijih do veterana. Pominjane su već smene generacija koje su se dešavale, što je i prirodno. Ono što jeste bitno je da ansambl nastavlja da živi, i da kad izađete na scenu, bez obzira na izazove koji su se do tada dešavali, osmeh izbriše sve i magija počinje.
Obično se smatra da je kraj oko Varvarina bio najživlji u vreme vladavine kneza Lazara, kada se prestonica Moravske Srbije nalazila neposredno u blizini Varvarina. Verovatno i jeste tačno, međutim ne trebaju da se zanemare ni raniji periodi o kojima nema pisanih izvora, bar za sada. Ipak, sačuvane su legende kao i brojni arheološki ostaci, stari grad, i to ne jedan već ostaci više njih.
Sasvim je sigurno da stara crkva u Orašju datira iz 14.veka, iz vremena vladavine Kralja Milutina. Nema sumnje da su uz nju postojala naselja koja su joj bila poklonjena. Isto tako da se u blizini nalazilo i utvrđenje koje je štitilo. Kruševac tada još nije bio osnovan, ali je postojao u neposrednoj blizini Petrus, zatim utvrđenje neposredno blizu hrama, lokalitet poznat kao Gradište, i utvrđenje u blizini Pajkovca.
Utvrđenja je u varvarinskom kraju bilo i ranije, još iz rimskog doba, i kasnije kada je Kruševac postao prestonica. Među njima Đerđelin je naseobina koja je imala najduži kontinuitet življenja. Prvi tragovi naselja datiraju duboko u prošlost, čak do mlađeg kamenog doba. Međutim, naselje je u kasnijim epohama dobijalo na značaju, gde se odvijao intenzivan život do srednjeg veka zasigurno.
Đerđelin u istoriji
Oblast u kojoj se prostirao Đerđelin
Istorija, tačnije pisani izvori i dokumentarna građa, u ovom trenutku ne mogu da daju više informacija kako bi se stekla pozdanija slika o Đerđelinu. Istina, mnogi spisi koji bi o tome dali više informacija danas nisu sačuvani, među njima ni osnivačka povelja Kruševca. Svakako bi od značaja bilo i to što se u isto vreme na tom lokalitetu najverovatnije nalazila banja u posedu kneževske porodice.
Prvi pouzdaniji zapis, koji je dosta novijeg doba, iz 19.veka o Đerđelinu je ostavio putopisac Feliks Kanic. On je veoma dobro upoznao varvarinski kraj, i Temnić kao i Levač, i popisao starine. O onima u našem kraju u svojoj knjizi putopisa kaže: „Na zapadnoj obali Morave uzdižu se strme strane Juhora, na kojima se još vide ostaci rimskih i srednjevekovnih gradova i oko kojih se pletu mnoge romantične legende“.
Nije sporno da su sećanja na neka od tih utvrđenja vremenom predimenzionirana, međutim, i arheologija je potvrdila njihovu starinu. Iskopavanja čak nisu ni izvršena u dovoljnoj meri da bi se mnogo toga pouzdanije znalo. To ide u prilog tezi da većina tih utvrđenja nema puno veze sa civilizacijama koje su egzotične za istraživače, kao što je rimska.
Đerđelin u legendama
Snimak terena na kom se prostirao Đerđelin
Za razliku od pisane građe, narodna tradicija mnogo više govori o Đerđelinu, i vrlo je bogata. Prema tradiciji, još u antičko doba osnovano je naselje Đerđelin. Ono se nalazilo na južnoj strani Juhora, gde se obronci završavaju. Na mestu odakle Juhor počinje, gde je danas Đurđevo brdo kod Jagodine, nalazilo se utvrđenje. Prema verovanju, na ovom potezu postojao je mali megapolis.
Sistem naselja između ova dva lokaliteta nema sumnje jeste postojao, što je pokazalo i nedavno otkriće drevnog grada na Juhoru. Mala je verovatnoća da je čitava oblast bila gusto naseljena, što prema legendi važi za Đerđelin. Ona kaže da je zbog zbijenosti kuća i radnji u varoši mačka mogla da hoda po krovu s’ kraja na kraj varoši. O tome za sada nemamo potvrdu.
Ipak, ostaci naselja pokazuju da je ono zaista bilo prostrano. Protezalo se od Bačine danas do stare grabovačke česme i nekadašnjeg sela Grabovca. Osim materijalnih ostataka, u vidu novca, posuđa i drugih predmeta, ostataka objekata koji su nekada bili mnogo vidljiviji, sačuvani su i stari bunari. Ovi bunari su zidani i ostaci su iz perioda postojanja Đerđelina, što govori o dosta razvijenom naselju.
Legenda o imenu i Đerđelin danas
Slovensko božanstvo Jarilo, bog Đurđe – legenda o imenu Đerđelin
Kada je u pitanju ime Đerđelin, legende govore različito. Jedna od njih ime vezuje za legendarnog turskog junaka Đerđelez Aliju, da odatle potiče i njegovo ime, što bi govorilo da je naselje bilo živo i u tursko doba. Ovo poslednje verovatno ima više istine. Međutim, druga legenda bi bila dosta bliža istini i verovatno da ime potiče iz stare slovenske mitologije.
Kod Srba je pre prihvatanja hrišćanstva veoma poštovano božanstvo Sunca, leta i plodnosti. Pounat i kao bog Đurđe, koji je poznat i kao Jarilo ili Jurilo, u zavisnosti od kraja. Već i ime planine Juhor i Đurđevo brdo na severnoj strani mogu da govore u prilog tome. Đerđelin ili Đurđelin svoje ime je dobio upravo na ovaj način. Današnji toponim je zapravo izmenjen stari naziv, Đurđelin.
Danas je malo toga dostupno kada je u pitanju Đerđelin, i isto malo toga poznato. Ostaci nekadašnjeg megapolisa za svoje vreme nalaze se prepušteni zubu vremena i rasejani po brežuljkastom terenu Temnića od Bačine prema Varvarinu. Đerđelin čeka da ponovo oživi, ne kao nekad kada je život o njemu bujao, već kroz priču kojom će da ga upozna svet.
U prošlosti je Šabac bio poznat kao “mali Pariz”, zbog svojih brojnih kafana i boemskog života, čuvenog vašara, ali i kulturnog i građanskog načina života. Kako bi onda trebalo nazvati moravsku varošicu čije je hotelijerstvo donosilo mondenski duh.
Kroz priču o varvarinskom hotelijerstvu i njegovoj istoriji možemo da vidimo da je bilo preduzmiljivih ljudi, vizionara koji su svoja iskustva iz sveta prenosili u zavičaj. Svoje težnje i uzore najbolje su iskazali kroz nazive svojih ugostiteljskih objekata, u kojima su i Evropa i Balkan istovremeno bili prisutni.
Hotel Evropa
Pogled sa trga na hotel Evropa
Prvi varvarinski hotel o kome imamo pisane tragove i sačuvane fotografije bio je hotel “Evropa”. Nalazio se u današnjem centru varošice, a kasnijim rušenjem nakon Drugog svetskog rata preuređen je trg i na njegovom mestu sagrađeni drugi objekti.
Vlasnik hotela “Evropa” bio je Koja Nastasijević, vrlo preduzimljiv i sposoban čovek, kao i čitava porodica. Hotelijerstvom su počeli da se bave u međuratnom periodu kada je hotel bio izgrađen, što je za tadašnju varošicu bila važna atrakcija, posebno zbog kafane koja je bila sastavni deo.
Osim hotela, Koja Nastasijević bavio se i trgovinom i ugostiteljstvom, a zgrada u njegovom vlasništvu pretvorena je kasnije u društvenu svojinu i sedište PIK “Varvarinsko polje”. Ne postoji precizna informacija do kada je hotel “Evropa” bio u funkciji, ali su sačuvane fotografije njegove spoljašnjosti.
Pogled na hotel Evropa
Hotel Balkan
Proslava u hotelu Balkan
O drugom varvarinskom hotelu “Balkan” sačuvano je manje danas javno dostupnih informacija. Njegov vlasnik bio je Ljuba Matić iz Sela Varvarina, koji je takođe otvorio i kafanu u sklopu hotela. Vrlo brzo je to postalo popularno mesto okupljanja, posebno kada su u pitanju bila slavlja i proslave.
Hotel se nalazio na mestu gde se danas nalazi zgrada SUP-a u centru varoši. Poznato je da je nakon eksplozije plinske boce 1980.godine zgrada dosta oštećena. Prema sačuvanim podacima zgrada je porušena 1982.godine jer se smatralo da obnova nije moguća.
Osim po proslavama koje su organizovane, hotel “Balkan” je bio poznat i čuven po svojoj unutrašnjosti. Posebno je upamćen po karakterističnim teškim zavesama i lepom ambijentu. Upravo taj unutrašnji ambijent je sačuvan na slikama koje ilustruju priču o njemu, za razliku od spoljašnjosti hotela “Evropa”.
Unutrašnjost hotela Balkan
Hotel Plaža
Hotel Plaža 80-tih godina
Priču varvarinskog hotelijerstva zaokružuje hotel “Plaža”. Nekadašnji hotel je nedavno renoviran, i zadržao je stari izgled, ali dobio sasvim novi sjaj. Jedini je hotel koji danas postoji u Varvarinu i pruža vrhunski smeštaj, ali isto tako beleži deo varvarinske istorije.
“Plaža” je otvorena juna 1979. godine u prisustvu tadašnjeg opštinskog rukovodstva i velikog broja zvanica iz varoši i regiona. U to vreme bio je to krupan događaj, a veći značaj od toga ima istorija samog hotela. Ona služi kao svedočanstvo jednog vremena i sećanje na polet Varvarina tokom 80-tih godina.
Tokom 90-tih započela je stagnacija hotela, usled zbivanja u zemlji. Tada je hotel ustupio i svoj prostor za kolektivni smeštaj porodica izbeglih iz ratom zahvaćenih krajeva. Tokom bombardovanja 1999-te je bio prilično oštećen, a početkom 2000-tih počeo da opada i čekao skoro dve decenije na obnovu.
Hotel Plaža neposredno pre restauracije
Hronika hotelijerstva u Varvarinu ne seže u daleku prošlost, ali isto tako nije zanemarljiva. I privatne kao i društvene inicijative su uvek postojale, sa ciljem da se unapredi ponuda koja bi skrenula pažnju na lepi kraj na sastavu dveju Morava. Stranice ove hronike će vremenom tek biti ispisivane.
Verovatno ste svi bar jednom pogledali već sada kultni film “Montevideo, Bog te video!” i uživali u evociranju uspomena na neke davne trenutke i polet fudbala u tadašnjoj Jugoslaviji. Radnja ove filmske priče smeštena je na sam kraj treće decenije 20.veka. Fudbalski život Varvarina počeo je nešto ranije nego što je počela priča o Tirketu, Moši, Milutincu i drugim velikanima fudbala tog doba.
Današnji fudbalski klub Temnić u svom nazivu ima godinu 1924. Ovo nije slučajno, jer je ovo godina kada je započela istorija fudbala u Varvarinu. Od tda pa do danas klub se transformisao i menjao, ali jedno je ostalo konstantna, fudbalska tradicija Varvarina je sačuvana do danas. Zaplovićemo kroz istoriju varvarinskog fudbala.
Prva lopta i međuratno doba
Prva fudbalska lopta je u Varvarin stigla 1924.godine i doneo ju je Rajko Urošević. Članovi ove porodice su dali veliki doprinos razvoju Varvarina ovog doba, a Rajko je sa sobom uneo inovaciju u svakodnevni život Varvarina. Već iste godine formiran je prvi fudbalski klub koji je poneo ime Jovan Kursula po legendarnom heroju Varvarina.
Fudbal je već sticao popularnost u posleratnoj Jugoslaviji. Godine 1923. je održano prvo prvenstvo Jugoslavije, u to vreme Kraljevine SHS, gde su učestvovali prvaci podsaveza. Verovatno je to i uticalo na popularizaciju ovog sporta koji počinje da osvaja i manje sredine. Te iste godine su osim Prve lige Kraljevine osnovane i druge, niže lige, tzv. provincijske lige, a podela je vršena po župama.
Klub je funkcionisao sve do početka Drugog svetskog rata kada je usled zbivanja u zemlji došlo do kraćeg prekida u radu. Fudbalski klub u Varvarinu je obnovljen odmah nakon Drugog svetskog rata, ali je tada promenio ime u FK “Mirko Tomić”. Tada je krenula nova etapa u istoriji fudbalskog života u Varvarinu.
Faza poleta
Brzo nakon obnavljanja kluba, 1950.godine dogodila se još jedna važna prekretnica. Klub je ponovo promenio naziv, i od tada nosi ime FK “Temnić” uz povremene dodatke imenu. Tačnije, klub je tada prerastao u sporstko društvo što je ostao do danas. U prvim posleratnim godinama klub je pre svega igrao na nivou regiona, odnosno današnjeg Rasinskog okruga.
Kako je posleratna obnova zemlje napredovala tako je i fudbal doživljavao svoju ekspanziju. Tada su već postavljeni temelji današnjeg modernog srpskog fudbala i najvećih rivala među klubovima. Ovakve trendove pratio je i FK “Temnić”. U tim godinama klub nije imao profesionalne fudbalere, ili ih je bilo malo, ipak, uspesi i dobri rezultati nisu izostajali.
Uspon kluba krenuo je posebno tokom 70-tih godina kada je za FK “Temnić” nastupao “leteći Trsteničanin”, legendarni golman Miroslav Simić Čoka. Niz drugih igrača obeležilo je prvu polovinu 70-tih godina, zbog čega ih pamte i stranice jugoslovenskog fudbala. Najuspešnije rezultate klub je ostvario u sezonama od 1971. do 1975.godine, posebno u generaciji 1971/1972.godina.
Zenit kluba
Interesantno, 90-te godine koji nisu ostale u lepom sećanju i ne važe u toj meri kada je Varvarin u pitanju. Ne samo da je i štampa često pisala na tu temu pod nazivom “Grad u kome se lepše živelo 90-tih godina nego danas”, istina je privreda Varvarina u to vreme bila i na višem nivou nego danas. Što čak može da se kaže i za kulturni i sportski život.
Upravo krajem 90-tih godina fudbalski klub Temnić, u to vreme pod nazivom “Temnić-Lipa” ostvario je jedan od svojih najzapaženijih rezultata u dosadašnjoj klupskoj istoriji. U fudbalskoj sezoni 1999/2000. godine klub se plasirao u drugu po jačini državnu ligu. Osim svedočanstava koja su ostala zabeležena u štampi ili sećanju, na fejsbuk stranici kluba možete pronaći i neke od sačuvanih snimaka.
Klub kasnije menja naziv i danas glasi “Temnić 1924”, po godini u kojoj je osnovan. Pod ovim imenom ostvaren je jedan od najvećih rezultata. U sezoni 2016/2017.godine klub je osvojio prvo mesto Srpske lige istok, čime je ostvario plasman u Prvu ligu, drugu po rangu u državi. U njoj se zadržao jednu sezonu, ali ambicije za nove uspehe i još bolje plasmane nisu izostale.
Fudbal je igra, umetnost, veština – i život
Fudbal je timska igra, i kroz FK “Temnić” su stasale i prošle brojne generacije. Mnogi igrači su se upisali u stranice istorije varvarinskog kluba, a starije generacije Varvarinaca pamte njihove utakmice koje su gledali uživo. Sa tih utakmica nekad i danas pamte se brojne anegdote, zgode i nezgode. Jedino su se rivali su se vremenom menjali.
Neke od legendi varvarinskog kluba su legendarni Miodrag Milošević, proglašen igračem svih generacija, pomenuti golman Miroslav Simić Čoka, Dragan Lukić koji je postao i omladinski reprezentativac. Kao najveći talenti varvarinskog fudbala iz nekadašnjih generacija zapamćeni su i Dragan Matić, Mirko Rajković i Dušan Miljković.
Od mlađih generacija iz varvarinskog kluba su potekli Danijel Dača Mihajlović, današnji predsednik kluba, Saša Antić, sadašnji trener, Radosav Rade Aksentijević, Vukašin Tomić i drugi igrači koji su ostvarili i imaju uspešne fudbalske karijere. Uskoro se bliži značajan jubilej, 100-godišnjica kluba, koji nema sumnje ima lepu perspektivu. Uz sve nedostake koje današnje vreme donosi, tim i timski duh mu nikada nisu nedostajali.
Ova tena vodi kroz manifestacije i događaje Varvarina, kojih ima ne mali broj. Za relativno malu opštinu, koja ne može da se pohvali značajnim privrednim kapacitetima, reklo bi se da su njeni stanovnici ipak više nego agilni i kreativni. Najveći broj svih ovih manifestacija pokrenute su pre svega u vidu inicijative pojedinaca ili udruženja građana, što je svakako više nego ohrabrujuće.
Neke manifestacije su postojale duže, neke od njih kraće, dobar deo njih je i danas aktivan. Ova godina je nažalost dovela do diskontinuiteta, posebno za novoosnovane, ali potreba za njima postoji, kao i nada da će što pre biti organizovana nova okupljanja. Svaka od manifestacija je na svoj način doprinela tome da život u varvarinskom kraju bude bogatiji i sadržajniji.
Čini se da je najveći nedostatak sa kojim se suočavaju sve ove manifestacije, tačnije njihovi organizatori, nedostatak institucionalne podrške u vidu Turističke organizacije, koju Varvarin nema. Podrška Opštine Varvarin nesumnjivo postoji, koja je pokrovitelj gotovo svih manifestacija. One su zasita raznovrsne, gotovo svaka mesna zajednica ima više njih, i mogu se svrstati u različite kategorije.
Kulturno-umetničke manifestacije
Kada su u pitanju manifestacije iz oblasti kulture, umetnosti imuzičko-scenskog stvaralaštva, veliki broj njih ima tradiciju koja se neguje decenijama. Sa druge strane, jedan deo njih je obeležio deceniju koja je na izmaku, i zabeležio po deset jubilarnih izdanja. Svaka od njih je postala svojevrstan brend, ne samo za svoju mesnu zajednicu, već i šire, budući da okupljaju učesnike iz regiona ili čitave zemlje.
Temnićki natpis
“Temnićki natpis” je jedna od najdugotrajnijih manifestacija i zaštitni znak ovog kraja. Inicijativa je pokrenuta je 1995.godine od strane književnika Toplice Simića, Brativoja Markovića, Borislava Radosavljevića, Nikodija Spasića i Đorđa Petkovića. Ovo je manifestacija koju danas organizuje Opštinska biblioteka Varvarin, poznata i kao Kulturno leto.
Manifestacija “Temnićki natpis” se vremenom razvila u jedinstven koncept vezan za Varvarin koji okuplja likovne, književne i muzičke sadržaje. Kao takav postoji više od dve decenije i tokom trajanja organizuju se likovne kolonije, književne večeri i literarni konkursi, promocije i različiti kulturno-umetnički programi na letnjoj sceni u centru varoši.
Na izvoru kraj kisele vode
“Na izvoru kraj kisele vode” je najstarija manifestacija temnićkog kraja koja se svake godine održava u mesnoj zajednici Orašje. Tradicionalno se održava svake godine oko Svetog Save, a poslednje izdanje je od 1. februara ove godine. Tada je u Domu kulture u Orašju 62. put po redu održana ova manifestacija, u organizaciji mesne zajednice Orašje, KUD “Vuk Karadžić” iz Orašja i Opštine Varvarin.
Manifestacija predstavlja takmičenje pevača amatera, koji nisu afirmisani i nemaju muzička izdanja. Program je takmičarskog karaktera, takmičare ocenjuje stručni žiri koji na kraju proglašava pobednika. U revijalnom delu programa učestvuje uvek KUD “Vuk Karadžić”. Manifestacija je više puta nagrađivana od strane Opštine, Okruga i Republike kao najstarija manifestacija ovog tipa u Srbiji.
Povedi kolo delijo
Sabor Preobraženja Gospodnjeg pod nazivom „Povedi kolo delijo“ je manifestacija koja se tradicionalno organizuje u Bačini od 2009.godine. Organizatori manifestacije su mesna zajednica Bačina i KUD “Dejan Miletić” iz Bačine, koje ima tradiciju pola veka postojanja, pod pokroviteljstvom Opštine Varvarin.
Program manifestacije je revijalnog karaktera. U njemu učestvuje kulturno-umetničko društvo iz Bačine kao domaćin, i ansambli iz opštine i regiona koji nastupaju kao gosti manifestacije. Ona se tradicionalno održava 19.septembra na platou ispred Doma kulture u Bačini, kada se slavi Preobraženje, što je i seoska bogomolja.
Moravske večeri
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
“Moravske večeri” su dvodnevni etno-festival koji je takođe obeležio deceniju koja je skoro za nama, uz 10 jubilarnih izdanja. Kulturno-umetničkom i muzičkom delu programa manifestacije prethodi takmičenje sportskih ribolovaca na Moravi, kao i žurka za mlade. Finale programa “Moravskih večeri” predstavljaju nastupi kulturno-umetničkih društava i poznatih izvođača narodne muzike.
Manifestacija se tradicionalno organizuje krajem avgusta, uoči Velikogospojinskog vašara u Varvarinu. Svake godine je okupljala veliki broj ljubitelja folklora, izvorne muzike i harmonike. Organizatori manifestacije su mesne zajednice Grad Varvarin i Selo Varvarin. O atraktivnosti iste govori da se našla kao deo emisije “Sa Tamarom u akciji”, koja promoviše najinteresantnije sadržaje lokalne zajednice.
Dani Dragića Joksimovića
“Dani Dragića Joksimovića” su naučni skup koji se održava u Bačini, odakle je ovaj advokat rodom, i gde je osnovao prvu biblioteku u Temniću. Dragić Joksimović je danas zapamćen kao advokat koji je na sudskom procesu branio generala Dražu Mihailovića. On jeste pripadao Demokratskoj stranci do Drugog svetskog rata, i ta ubeđenja zadržao, ali je zbog ovoga pao u nemilost komunističke vlasti.
Na skupu učestvuju eminentni istoričari iz Srbije, a tom prilikom se predstavljaju različite publikacije, pre svega tematski zbornik koji se odnosi na Temnić. Ova manifestacija se održava od 2002.godine, bliži se svom jubilarnom 20-om okupljanju. Organizuje se u saradnji mesne zajednice Bačina, Opštinske biblioteke Varvarin i Opštine Varvarin, a domaćin je osnovna škola “Sveti Sava” u Bačini.
Međuokružna smotra folklora
Međuokružna smotra seoskih folklornih ansambala 5 okruga – Rasinskog, Moravičkog, Raškog, Pomoravskog, Šumadijskog, i od 2020. godine i Niškog okruga. Organizator manifestacije je KUD “Vuk Karadžić” iz Orašja i Mesna zajednica Orašje, a pokrovitelj Opština Varvarin. KUD “Vuk Karadžić” osnovano je 1952. godine i taj podatak čini ga najstarijim društvom u opštini Varvarin.
Takmičenje se održava već 16 godina na letnjoj pozornici u Orašju, u dvorištu Doma kulture. Program je takmičarskog karaktera, ali počinje revijalnim defileom svih učesnika. Takmičare ocenjuje žiri koji čine predstavnik Saveza amatera Srbije, etnolog i druga stručna lica, koja proglašavaju pobednika smotre. Najbolje plasirani odlaze na finalnu republičku smotru folklora.
Susreti sela
Susreti sela su trajnija manifestacija opštine Varvarin, koja ima višedecenijsku tradiciju. I njen format se kroz vreme menjao, masovnost odziva mesnih zajednica, scenski programi i broj učesnika na sceni. I dalje je ovo manifestacija koja okuplja najmasovniji broj učesnika, i jedna od svetlijih tačaka kada je kulturno-umetnički život Srbije u pitanju.
Najkonstantniji učesnici manifestacije su mesne zajednice Selo Varvarin, Orašje, Bačina, Obrež, Bošnjane, Gornji Katun i Donji Katun, Maskare i Zalogovac, a nekih ranijih godina deo manifestacije bile su i mesne zajednice Toljevac, Donji Krčin i Izbenica. Više predstavnika opštine Varvarin, kao pobednici manifestacije, osvajali su nagrade i priznanja na regionalnim i republičkim smotrama.
Bogojavljensko plivanje za Časni Krst
Bogojavljensko plivanje za Časni Krst je manifestacija koja se organizuje u celoj Srbiji, pod pokroviteljstvom Srpske pravoslavne crkve. Svečanost se obeležava na dan Bogojavljenja 19.januara, i tradicionalno plivanje za Časni krst se organizuje na Velikoj Moravi, na nekom od splavova koji se nalaze na reci u Selo Varvarinu.
Plivanju prethodi praznična liturgija u Hramu Uspenja Presvete Bogorodice u Varvarinu. Nakon liturgije se organizuje litija koja polazi od hrama i kreće ka Velikoj Moravi. Manifestacija svake godine okuplja veliki broj takmičara kao i pratilaca koji im pružaju podršku. Svi posetioci mogu da uživaju u toplim napicima, čaju, kuvanom vinu i grejanoj rakiji.
Dan Opštine Varvarin
Dan Opštine Varvarin se obeležava kao sećanje na Varvarinsku bitku, jednu od najslavnijih bitaka Prvog srpskog ustanka iz 1810. godine. Tradicionalno se obeležava 23.septembra, na dan kada je bitka okončana pobednički, a na isti dan osnovna škola “Jovan Kursula” u Varvarinu obeležava Dan škole. Manifestacija se organizuje u Sastavcima, na mestu gde se vodila bitka, i u velikoj sali Doma kulture.
Obeležavanje počinje održavanjem Svete liturgije i polaganjem venaca u spomen parku Sastavci. Nakon toga se održava centralna proslava na kojoj se uručuju Plakete Opštine Varvarin zaslužnim pojedincima za doprinos u radu i boljitku zajednice. Manifestaciji prisustvuju brojni gosti iz susednih opština i gradova Srbije, privrednici, predstavnici Vojske Srbije, kulturnog, političkog i javnog života.
Privredno-turističke manifestacije
Istorija privredno-turističkih manifestacija je kraća u odnosu na kulturno-umetničke, međutim, one su takođe okupile jako veliki broj učesnika, posebno izvan opštine, pa i zemlje. Takođe, kao svoj integralni deo one imaju promociju narodne kulture i stvaralaštva, ali je akcenat pre svega na aktuelnim delatnostima, zbog čega predstavljaju zasebnu celinu.
Etno festival
“Etno festival” u Varvarinu je jedan od najznačajnijih kulturnih događaja sadašnje decenije. Prošle jeseni je organizovan 10. jubilarni Etno festival, u organizaciji Opštine Varvarin, koji je doneo i najmasovniji odziv, kao i najširu lepezu sadržaja. U vreme trajanja festivala varoš dobija sajamski karakter, dekorisana je brojnim štandovima izlagača i učesnika, ispunjena velikim brojem izvođača i posetilaca smotre.
Kategorije su brojne i raznovrsne, mogu da budu takmičarskog i revijalnog karaktera. Neke od njih su za najlepši ručni rad, originalni vez, najukusniju domaću trpezu, najlepši srpski sto, najbolju domaću zimnicu, domaći specijalitet sarmu, najslađe torte i kolače, najbolj apića, nagolju srpsku rakiju, stare zanate i druge kategorije. Na kraju manifestacije se proglašava sveukupni pobednik festivala.
Toljevačka kupusijada
“Toljevačka Kupusijada” je manifestacija u organizaciji Udruženja građana “Disićeva tradicija Toljevac”, mesne zajednice Toljevac i pod pokroviteljstvom Opštine Varvarin. Tokom svoja dva prethodna izdanja okupila je preko 40 ekipa iz okolnih sela i gradova, ali i iz Severne Makedonije, Bugarske, Italije, Republike Srpske.
Glavni cilj ove manifestacije je očuvanje tradicije Temnićkog kraja, oživljavanje srpskog sela, kao i promocija prirodnih lepota i turističkih potencijala Gornjeg Temnića i ovog dela Šumadije. Naravno, isto kao i druženje i okupljanje, što joj daje posebn notu. Program je takmičarskog karakera, uz prisustvo brojnih ekipa, uz prateći program u revijalnom delu, vokalne soliste i likovnu koloniju.
Parcanska “Gulašijada”
Tokom septembra u Parcanu se održava “Gulašijada”. Ova manifestacija je pokrenuta iz čistog entuzijazma pojedinaca, uz minimalnu podršku lokalne zajednice, ali je privukla veliko interesovanje takmičara i posetilaca. Do sada su održane tri “Gulašijade”, od 2017-2019.godine.
Manifestacija okuplja učesnike iz okolnih mesta, kao i iz Kruševca, Trstenika, Kraljeva. Ekipe se nadmeću u spremanju gulaša po sopstvenom receptu. Stručni žiri ocenjuje je najbolje priprmljen gulaš, i dodeljuju se nagrade za prva tri osvojena mesta. U okviru „Gulašijade“ orgranizuje se i prigodan muzički program, kao i prateća takmičenja.
Džemijada i Juhorske vile
Prva džemijada održana je 2019.godine u Obrežu, pod imenom “Džemijada 2019”. Nažalost je ovogodišnja situacija sprečila da se odmah ponovi. Organizator obreške “Džemijade” je Udruženje žena “Juhorske vile”, uz podršku Mesne zajednice Obrež, Opštine Varvarin, i KUD “Kolo” iz Obreža. Kulturno-umetničko društvo je bilo zaduženo za revijalni deo programa manifestacije.
Manifestacija je bila održana u dvorištu OŠ “Mirko Tomić” u Obrežu. Za sve učesnike “Džemijade” pripremljen je materijal za pravljenje džema kao i svo posuđe, zahvaljujući velikom odazivu sponzora koji su podržali manifestaciju. Pripremljene su i odgovarajuće nagrade, pošto je takmičarskog karaktera. Džem je prodavan po simboličnoj ceni, a sav prihod doniran u humanitarne svrhe.
Dani berbe
“Dani berbe” su manifestacija koja je nastala kao proizvod uspešne saradnje Udruženja žena “Lada” i vinarije “Bačina vino”. Ove godine je održana po drugi put, uprkos aktuelnoj situaciji, uz prisustvo mnogobrojnih gostiju iz sveta privrede i kulture našeg kraja. Prisutni su bili i gosti iz Švedske, kao i pomoćnika ambasadora Švedske u Beogradu Anet Jorgensen.
Priređuju se različite radionice, ove godine u okviru projekta”Korak po korak u susret budućnosti našeg kraja”. Cilj manifestacije je da upozna posetioce sa lepotom i mogućnostima za privredni i turistički napredak ovog kraja. Pored toga i da saznaju koja su najbolja vina i tehnologije za njihovu proizvodnju. Za kulturno umetnički deo programa zadužena su kulturno-umetnička društva.
Dani obrednog hleba
“Dani obrednog hleba” su manifestacija kojom se svečano otvara Novogodišnji vašar. Prvo izdanje je organizovano u prostorijama Opštinske biblioteke Varvarin, a već sledeće u holu Hale sportova STC centra “Temnić”, zbog masovnosti učesnika. Deo programa su pekarski proizvodi, slavski kolači, svi obredni hlebovi, cvetni, novogodišnji i božićni aranžmani, kao i radovi slikara naivaca.
Učesnici mogu da predstavljaju različite proizvode, počev od hleba, slavskih kolača i poslastica, kao i rukotvorina karakterističnih za novogodišnju i slavsku trpezu. Od drugog izdanja manifestacija ima i takmičarski deo, koji prati stručni žiri i dodeljuje nagrade. Za organizaciju manifestacije od 2017.godine je zaduženaOpština Varvarin, a za kulturni deo programa učenici Srednje škole Varvarin.
Sportsko-rekreativne manifestacije
Kada su manifestacije sportskog karaktera u pitanju, one se pre svega odnose na turnire u malom fudbalu i slične sporstke događaje. Ovo je kategorija u kojoj ima zaista prostora za napredak, zbog potencijala koje opština ima i kada su sami sportovi u pitanju, ali isto tako i zbog terena koju su savršeni za realizaciju različitih sportskih i rekreativnih aktivnosti, u zatvorenom i na otvorenom.
Novogodišnji turnir u malom fudbalu
Veliki novogodišnji turnir u malom fudbalu – futsalu, poznat i kao “Petoparac” organizuje Sportsko – turistički centar “Temnić”. Turnir se već nekoliko godina održava u seniorskoj, veteranskoj, kadetskoj i pionirskoj konkurenciji. Počinje krajem novembra i završava se u vreme novogodišnjih praznika.
Organizuje se pod pokroviteljstvom Opštine Varvarin, u Hali sportova u Varvarinu. Na ovoj sportskoj manifestaciji učestvuju brojne ekipe iz varvarinskog, kruševačkog i paraćinskog kraja. Budući da je takmičarskog karaktera, na kraju turnira se najboljim ekipama i pojedincima dodeljuju nagrade.
Memorijalni turnir Dragan Tomašević
Memorijalni turnir “Dragan Tomašević” nosi ime policajca koji je pre dve decenije, 08. januara 1999. godine, izgubio život na Kosovu i Metohiji. Turnir se već devet godina svakog januara održava u Hali sportova STC “Temnić”, u organizaciji Policijske stanice Varvarin.
Turnir okuplja brojne ekipe pripadnika policije, pre svega iz Rasinskog okruga. Pored ekipe domaćina iz PS Varvarin, na turniru učestvuju i ekipe PS Aleksandrovac, PS Brus, PS Trstenik, PS Ćićevac, Policijske uprave Kruševac, Policijske ispostave Kruševac i drugih stanica.
Obreško sportsko leto
Turnir u malom fudbalu pod nazivom “Obreško sportsko leto” organizuje se tokom avgusta na sporstkim terenima u mesnoj zajednici Obrež. Učestvuju brojne ekipe sa teritorije opštine Varvarin i okolnih mesnih zajednica paraćinske opštine, a takmiče se u kategorijama pionira, kadeta i seniorskoj.
Memorijalni turnir u šahu Dušan Kostić-Koča
Memorijalni šahovski turnir pod nazivom “Dušan Kostić-Koča” je po prvi put održan u prostorijama Hale sportova STC “Temnić” 2019.godine. Šahovski klub “Temnić” inače često uzima učešće na raznim takmičenjima i turnirima, a u organizaciji Opštine Varvarin održava se i Božićni šahovski turnir.
Zabavno-edukativne manifestacije
Ova kategorija manifestacija je pre svega orijentisana na mlade, i omogućava im različite zabavne kao i edukativne sadržaje. Teme i potencijali su neiscrpni, mada se većina ovih manifestacija realizuje u okviru određenih projekata. Deo njih ima potencijala da prerastu u samostalne manifestacije i brendove koji bi bili namenjeni i mladima izvan opštine Varvarin.
Varvarin FEST
Preuzeto sa stranice Varvarin FEST
Letnji Muzicki Festival “Varvarin FEST” pokrenut je na inicijativu neformalna omladinska grupa DMP iz Varvarina 2011. godine. Prvi festival je održan 2012.godine u avgustu, na prostoru gradića tržnog centra Varvarin. Organizovan je u saradnji sa Kancelarijom za mlade Varvarin, uz finansijsku podršku Ministarstva Omladine i Sporta kroz program “Mladi su zakon”.
Festival je trajao 3 dana, i realizovan je uz pomoć brojnih volontera i aktivista Kancelarije za Mlade Varvarin. Kroz festival je tokom trajanja prošlo više hiljada učesnika, i brojni izvođači i DJ-evi sa domaće i međunarodne muzičke scene. Sakupljan je i dobrotvorni prilog koji je kasnije uplaćen na račun dece korisnika socijalne pomoći. Festival je bio jedan od najpoznatijih brendova Varvarina.
Završna priredba vrtića “Naša radost”
Svake godine se u Varvarinu tradicionalno organizuje završna priredba vrtića “Naša radost”. Ranijih godina su se priredbe održavale u vrtiću, kao i na gradskom poligonu, a poslednjih godina se standardno organizuju u Hali sportova STC “Temnić”. Centralnom delu programa prethodi defile malih izvođača kroz Varvarin, do mesta gde se program održava.
U programu uvek učestvuje više stotina mališana, svih grupa od jaslene i mlagih grupa do predškolaca koje ova priredba ispraća na dalje školovanje i nove korake. Priredbe su tematske, predstavljaju spoj različitih aktivnosti, igre, pesme i glume. Svake godine vaspitači gradske i seoskih vrtićkih grupa sa svojim mališanima stvaraju novu magiju za brojne posetioce.
Festivalčić
Festival dečijeg filma “Festivalčić” se realizuje u okviru projekta prvog opštinskog Akcionog plana za prevenciju ranog napuštanja obrazovanja i izlaska iz sistema obrazovanja. Za organizaciju festivala je zadužena Opština Varvarin koja obezbeđuje prigodne nagrade učesnicima.
Festival je takmičarskog karaktera, i učesnicima se dodeljuju nagrade. Na festivalu svi đaci škola Opštine Varvarin imaju priliku da kroz film iskažu svoje ideje i stavove, a na zadate teme konkursa koje se definišu svake godine. Dodela nagrada se organizuje u velikoj sali Doma kulture u Varvarinu.
Dom zdravlja i Crveni krst Varvarin u inicijativama
PENTACON DIGITAL CAMERA
Dom zdravlja “Vlastimir Godić” i Crveni krst iz Varvarina su učesnici i inicijatori brojnih manifestacija, koje su edukativnog karaktera i tiču se unapređenja svesti o zdravlju. Sve manifestacije su vezane za obeležavanje svetskih dana koji su vezani za brigu o zdravlju. Organizuju se različiti događaji i predavanja na teme koje su vezane za odgovarajući svetski dan.
Počev od Dana srca, Svetskog dana borbe protiv HIV-a, Svetskog dana hrane pa na dalje, nižu se brojne manifestacije koje zaposleni ovih dveju institucija pokreću širom opštine. One su namenjene svim kategorima i uzrastima, od predškolske dece i učenika nižih razreda, tinejdžera i adolescenata, pa do meštana zrelije životne dobi. Isto tako, realizuju se u svim mesnim zajednicama opštine Varvarin.
Manifestacije kao najlepša slika Temnića
Treba spomenuti da ovo nije kompletna slika kada se govori o manifestacijama Temnića. Navedene su samo one koje su bile aktivne proteklih godina, ili su nedavno pokretane. Veliki je broj onih koje su proteklih decenija uživale veliku popularnost i posećenost, kao što je bio dečiji festival “Otvorena školjka”. Svakako, sve one su prikaz svega onoga što opština Varvarin, njena priroda i ljudi mogu da ponude.
Važan deo kulturnog identiteta srpskog naroda je religija, tačnije pravoslavlje koje je dominantno. Kada je srpsko pravoslavlje u pitanju, njegova specifičnost su krsne slave, koje u ostalim pravoslavnim zajednicama ne postoje. Ovde se upoznajemo sa tim koje su mesne bogomolje, seoske slavama i zavetine, kao i hramovi za bogosluženje pri mesnim zajednicama Temnića i varvarinskog kraja.
Bogomolje Varvarina
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Varvarinu
Simbol Varvarina je bela crkva, kao što je kroz čitavu istoriju bio slučaj. Današnja crkva koja se nalazi u varoši je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice. Crkvena slava je Sveta Trojica – Duhovi, kao i Petrovdan. Na Petrovsan 12.jula se u varoši održava veliki sabor i prvi godišnji vašar. Vašari se održavaju i za Veliku Gospojinu 28.avgusta, kao i za Mitrovdan 8.novembra.
Bogomolje Selo Varvarina
Crkva Svete Katarine Selo Varvarin
Selo Varvarin ima crkvu Svete Katarine, koja je podignuta za zdravlje dece, posebno od gušobolje, i slavi Svetu Katarinu 7.decembra. Osim ove bogomolje seoska slava je Bela Subota, koja se pada nakon Svete Trojice. Selo praznuje i zavetine, a to su su Svetli Četvrtak nakon Vaskrsa, radi zdravlja stoke, kao i Poljobraniju, radi odbrane useva od nepogoda. Ovo govori da selo koje ima dug istorijat ima i isto takvu poljoprivrednu tradiciju.
Bogomolje Obreža
Crkva Svetog Ilije – Obrež
Crkva u Obrežu je posvećena Svetom Iliji, što je i crkvena slava, 2.avgusta, kada se u Obrežu priređuje i narodni sabor. Seoska slava je Mali Spasovdan, a zavetina Deveti Tornik, koji se računa od Božića, i praznuje se po tradiciji radi zdravlja stoke. I jedan i drugi praznik su pokretni, nemaju određeni datum već se praznuju u odnosu na velike hrišćanske praznike, jedan uvek u utorak, drugi u četvrtak.
Bogomolje Bačine
Crkva Preobraženja Gospodnjeg – Bačina
Crkva koja se nalazi u centru Bačine posvećena je Preobraženju Gospodnjem. Selo poseduje brojne starine, samim tim i ostatke starih hramova, a ovo je danas glavna seoska bogomolja. Seoska slava je Spasovdan, koji je pokretan praznik, ali se bez obzira na datum uvek slavi četvrtkom. Zavetina koja se slavi u je Sveti Arhanđel, koji se praznuje radi ljudskog zdravlja, i jedna je od najčešćih krsnih slava.
Bogomolje Gornjeg Katuna
Crkva Svete Trojice Gornji Katun
Crkva u Gornjem Katunu posvećena je Svetoj Trojici, koju i praznuje, a ima i crkvu Svetog Pantelejmona. Seoska slava je drugi dan Svete Trojice, a zavetina u selu je Prečista Nedelja, druga nedelja Časnog Velikog posta, koja se praznuje za zdravlje ljudi. Druga zavetina u selu je Đurđevdan, u isto vreme jedna od najčešćih krsnih slava, a u selu se praznuje za zdravlje stoke od starine.
Bogomolje Donjeg Katuna
Crkva Svete Trojice Donji Katun
Crkva u Donjem Katunu posvećena je Svetoj Živonačalnoj Trojici. Selo praznuje iste praznike kao i Gornji Katun, budući da je to staro selo podeljeno na dva dela. Seoska slava je isto drugi dan Svete Trojice, i zavetina je Prečista Nedelja posle Časnog Velikog posta. Kao i u Gornjem Katunu se za zdravlje stoke od starine slavi i Đurđevdan.
Bogomolje Bošnjana
Manastir Sveti Luka u Bošnjanu
Glavna seoska bogomolja u Bošnjanu danas je manastir Sveti Luka, mada selo ima i druge starine kao što je crkva Svete Petke. Seoska slava je Ognjena Marija,koja se slavi 30.jula, iako je po tradiciji u selu češće zovu BlagaMarija. Seoska zavetina je Sveti Vrači, koja se proslavlja 14.jula, a manastir proslavlja svog zaštitnika Svetog Luku 31.oktobra.
Bogomolje Maskara
Crkva Svete Trojice – Maskare
Crkva u Maskaru posvećena je Svetoj Trojici. Ovaj praznik je isto tako i seoska slava, selo proslavlja drugi dan Svete Trojice – Duhova. Zavetine koje se praznuju u selu su 9.decembra, Sveti Đorđe Alimpije, za zdravlje stoke i Poljobranija, koja se proslavlja radi odbrane useva od vremenskih nepogoda.
Bogomolje Zalogovca
Selo nema svoju crkvu, već obeležava praznike u crkvi u Parcanu. Od praznika koje selo slavi to su Sveti Vrači, letnji, koji se obeležavaju 14.jula, a zavetina je Prokopov dan radi zdravlja stoke.
Bogomolje Marenova
U selu nema crkve, pa kao i Zalogovac praznuje u obližnjoj parcanskoj crkvi. Seoske slave su Beli Četvrtak nakon Svere Trojice i Kraljev dan, odnosno Volovska stočna bogomolja 23.avgusta, koja se kao i zavetina 5. avgusta slavi se radi zdravlja stoke.
Bogomolje Parcana
Crkva Svetog Arhangela Gavrila – Parcane
Selo poseduje brojne starine, a jedna od njih je seoska crkva posvećena Svetom Aranđelu Gavrilu. Seoska slava u Parcanu je drugi dan Vasrksa, a zavetina koju selo slavi je Sveti Car Konstantin i Carica Jelena , koja se praznuje za zdravlje stoke.
Bogomolje Donjeg Krčina
Selo nema svoju crkvu i službu obavlja u obližnjem Karanovcu i Toljevcu. Seoska slava je Sveti Nikola letnji, koji se praznuje 22.maja, a zavetina su Sveti Mučenici Makaveji 14.avgusta, za zdravlje stoke.
Bogomolje Gornjeg Krčina
Selo takođe nema svoju mesnu crkvu, kao ni Donji Krčin, i pranuje u karanovačkoj ili toljevačkoj crkvi. Seoska slava je Bela Subota nakon Svete Trojice, dok nema ni zavetine koja se obeležava.
Bogomolje Orašja
Crkva Svetog Jovana Krstitelja u Orašju
Glavna crkva u Orašju je posvećena Svetom Jovanu, koga crkva i proslavlja, što je i seoska slava. Glavna seoska bogomolja su Trojice. I tada se obavljaju litije – obilazak seoskih zapisa. Selo slavi još dve bogomolje, prvu nedelju posle Vaskrsa, Tomina nedelja, koja se slavi radi zdravlja ljudi, i 22. septembra praznik Svetih Joakima i Ane. Ova bogomolja se slavi radi zdravlja stoke.
U selu ima veliki broj starina, i ostataka manastira iz 14.veka. Ujedno, najstarija aktivna crkva opštine se nalazi u Orašju. Selo nema zavetina, ali ima pet zapisa, a to su četiri drveta oraha i jedan brest. Kraj njih se svake godine organizuju litije, bira novi kolačar i sveštenik drži službu, poklanjaju se zapisu i mole za svako dobro u tekućoj godini.
Bogomolje Izbenice
Crkva Presvete Bogorodice u Izbenici
Crkva u selu je posvećena Svetoj Bogorodici koju i proslavlja. Seoske slave su Blagovesti, zatim Sveta Trojica i Sveta Bogorodica koja je i crkvena slava. Osim crkve i seoskih slava kraj Izbenice postoji i starina, a to je kapela Videnovac.
Bogomolje Suvaje
Crkva u Suvaji
Pravoslavna crkva podignuta je u Suvaji. Seoska slava je Spasovdan, a zavetine u selu su Đurđevdan, koji se praznuje radi zdravlja ljudi i Sveti Vrači , radi napretka u poslu kojim se bave.
Bogomolje Karanovca
Crkva u Karanovcu
Crkva u Karanovcu posvećena je Presvetoj Bogorodici, koju i proslavlja. Seoska slava je Beli Petak po Svetoj Trojici, a seoska zavetina je Sveti Agatonik koji se praznuje za zdravlje stoke.
Bogomolje Toljevca
Crkva Svetog Arhangela Gavrila u Toljevcu
Crkva posvećena Svetom Arhangelu Gavrilu je stara crkva u centru sela. Seoska slava je Beli Četvrtak po Svetoj Trojici, a seoska zavetina je Sveti Aranđel koji se praznuje radi zdravlja stoke.
Bogomolje Pajkovca
U selu postoji crkva Svete Petke, gde se obavlja verska služba i obeležavaju praznici. Nedaleko od crkve nalazi se izvor, pa je seoska bogomolja Biljani petak. Selo slavi i Beli Četvrtak po Svetoj Trojici, kao i Toljevac, a zavetina je Preobraženje, praznuje se radi zdravlja stoke.
Bogomolje Male Kruševice
Selo nema svoju mesnu crlvu već se svetkovine obeležavaju u obližnjem Karanovcu. Selo slavi Mladence, a zavetina u selu je Mali Spasovdan, koji se obeležava radi zdravlja stoke.
Bogomolje Cernice
U selu ne postoji mesna crkva, već se za svetkovine koriste obližnje crkve, pre svega crkva u Bačini. Selo slavi drugi dan Svete Trojice, dok su zavetine u selu Poljobranija, koja se obeležava radi čuvanja polja od nepogode, kao i Sveti Joakim i Ana, koji se praznuju radi zdravlja stoke.
Verski život Temnića
Iz svega navedenog možemo da vidimo da je verski život ovog kraja veoma bogat, kako crkvenim tako i narodnim svetkovinama i običajima. Ova tradicija nije novijeg doba, što potvrđuju i materijalni ostaci starih crkava i verskih objekata, kao i nematerijalna kulturna baština. Iz praznika koji se obeležavaju i povoda u ime kojih se slave, vidi se da je ovaj kraj uvek imao poljoprivredni karakter i značaj.
Pobratimstva između naselja su bila veoma popularna u vreme bivše Jugoslavije, a onda je usled zbivanja poslednje decenije XX veka ta tradicija počela da zamire. Ovo nije jugoslovenski patent, pošto savremeni koncept gradova pobratima počinje u Evropi završetkom Drugog svetskog rata. Nastao je kako bi se promovisali međusobno razumevanje, tolerancija i mir.
Ista ili slična tradicija postoji u raznim delovima Evrope, nosi isti ili slične nazive. Ta tradicija se odnosi na koncept po kom se jedinice lokalne samouprave, gradovi ili opštine, uparuju sa ciljem negovanja političkih, ekonomskih odnosa i kulturno-istorijskih veza. Neke od starih veza su obnovljene, na neke ostaju lepa sećanja, ali se tradicija pobratimstva, vremenom oporavlja. Ova priča podseća na njih.
Pobratimstva u doba bratstva i jedinstva
Opština Varvarin je u doba socijalističke Jugoslavije imala razgranatu mrežu pobratimstava širom zemlje. Protezala su se od Slovenije na severu do Makedonije na jugu. Ona su istina pravljena prema određenom ključu, tako da su pobratimstva realizovana sa gradovima i mesnim zajednicama iz svake od bivših jugoslovenskih republika. Ipak, bez obzira na formu, suština je da su obeležila lepa vremena.
Posebno su bili popularni bratski susreti opština. Varvarin je tada bio u sklopu 12 bratskih opština i to su bile,Varvarin, Čačak, Bela Palanka, Suva Reka, Cazin, Bosanska Dubica, Probištip, Podravska Slatina, Garešnica, Ravne na Koroškem, Beočin i Ulcinj. Postojala su i individualna pobratimstva između mesnih zajednica opštine Varvarin, i nekih mesnih zajednica iz ovih opština, koja će biti pomenuta.
Varvarin je bio domaćin poslednjih susreta 12 bratskih opština 1988.godine, kada je centralna smotra održana na poligonu škole. Nastupala je i poznata muzička grupa Kerber. Tada su sve ekipe bile ugošćene u bratskim mesnim zajednicama opštine. Nakon ovog, susreti bratskih opština Jugoslavije više nisu održavani, a vremenom su prekidana i individualna pobratimstva mesnih zajednica.
Pobratimstva sa bratskim opštinama
Ukoliko danas pitate Varvarince ili meštane bilo koje mesne zajednice iz opštine da opišu svoja sećanja, ispričaće vam svoje uspomene na lepa i nezaboravna druženja. Ta druženja su se održavala jednom godišnje, sa uzajamnim posetama bratskih mesnih zajednica. Putovalo se širom Jugoslavije, a sa mesnim zajednicama su sklapana pobratimstva.
Garešnica
Garešnica u Hrvatskoj, je grad koji se nalazi u regiji Moslovina, današnjoj Bjelovarsko-bilogorskoj županiji. Domaćin Garešnice i mesna zajednica pobratim je bio Varvarin, sa kojim su održavani odnosi do poslednjeg okupljanja, a nakon raspada zajedničke države je ta tradicija prekinuta.
Ravne na Koroškem
Ravne na Koroškem je grad i upravno središte istoimene opštine Ravne na Koroškem, koja pripada Koruškoj regiji u Sloveniji. Domaćin ove opštine je bilo Selo Varvarin, takođe i pobratim mesne zajednice. Kao i u slučaju Garešnice, tradicija je 90-tih godina prekinuta.
Cazin
Cazin je opština koja pripada Federaciji Bosne i Hercegovine, u okviru današnjeg Unsko-sanskog kantona. Bačina, jedna od najvećih mesnih zajednica opštine Varvarin je bila domaćin Cazina i imala pobratimstvo sa mesnom zajednicom Pećigrad iz opštine Cazin.
Čačak
Čačak se nalazi u središnjem delu centralne Srbije, u Šumadiji. Pripada administrativno Moravičkom okrugu, i sedište istog se nalazi upravo u Čačku. Domaćin Čačka bila je mesna zajednica Gornji Katun, a i danas postoji veza između Varvarina i mesne zajednice Ljubić kod Čačka.
Probištip
Probištip je grad u Severnoj Makedoniji, u istočnom delu države, i sedište je istoimene opštine. Ovo rudarsko naselje, sastavljeno od gradskog i seoskog dela, pobratimske odnose gajilo je sa mesnom zajednicom Orašje, a oni su nastavljeni do danas jer je uspostavljena kulturna saradnja.
Ulcinj
Ulcinj je najjužniji grad danas crnogorskog, u vreme bivše Jugoslavije jadranskog primorja. Ovaj lep mediteranski grad koji se nalazi na mestu gde se reka Bojana uliva u Jadransko more bio je pobratim mesne zajednice Toljevac, koja je bila domaćin gostiju iz Crne Gore.
Beočin
Beočin je gradsko naselje u Srbiji, središte opštine Beočin u Južnobačkom okrugu. Iako administrativno pripada Bačkoj, teritorijalno pripada Sremu. Pobratimstvo Beočina i mesne zajednice Donji Katun koje je postojalo nekad do danas uspešno traje, sa uzajamnim susretima.
Bela Palanka
Bela Palanka je gradsko naselje u jugoistočnoj Srbiji, sedište opštine Bela Palanka, koja pripada Pirotskom okrugu. Domaćin bratske opštine Bela Palanka bila je mesna zajednica Maskare, i taj kontinuitet nije prekinut 90-tih godina, ali susreti nisu u skorije vreme održavani.
Podravska Slatina
Nekadašnja Podravska Slatina, danas samo Slatina, je grad u Hrvatskoj, u Virovitičko-podravskoj županiji. Domaćin ove opštine na bratskim susretima bila je mesna zajednica Donji Krčin, sa kojom je postojalo pobratimstvo, a susreti su prekinuti raspadom bivše Jugoslavije.
Kozarska Dubica
Nekadašnja Bosanska Dubica, danas Kozarska Dubica, je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Republici Srpskoj. Domaćin ove bratske opštine bila je mesna zajednica Obrež, najveća mesna zajednica opštine Varvarin. Ona je prekinuta, ali je KUD “Kolo” iz Obreža danas obnovilo tradiciju pobratimstava.
Suva Reka
Suva Reka je opština koja se nalazi na Kosovu i Metohiji, pripada oblasti Metohije i Prizrenskom okrugu. Domaćin ove bratske opštine bila je mesna zajednica Bošnjane, a postojalo je i pobratimstvo sa mesnom zajednicom Mušutište, aktivno sve do zbivanja u južnoj srpskoj pokrajini krajem 90-tih godina.
Bukovče kod Jagodine
Bukovče je mesna zajednica u opštini Jagodina, koja je jedna od većih u jagodinskoj opštini. Ova mesna zajednica je postala bratsko selo mesne zajednice Orašje od 1975.godine, nezavisno od susreta bratskih opština, i ta tradicija uzajamnih susreta postoji i danas.
Palešnik
Palešnik je naselje u Hrvatskoj, u sastavu opštine Hercegovac, Bjelovarsko-bilogorske županije, kojoj pripada i Garešnica. Ovo naselje je pobratimstvo imalo sa mesnom zajednicom Gornji Katun, a tradicija je prekinuta u isto vreme kada i sa većinom naselja iz bivših jugoslovenskih republika.
Današnje pobratimstvo
Većina pobratimstava koja su gajena tokom bivše Jugoslavije su doživela prekid, ako ne u vreme raspada bivše zajedničke republike, onda u kasnijim godinama. Neka od njih su uspela da prežive sva iskušenja vremena u kom živimo. Poslednjih godina se ova tradicija polako budi, što pokazuju i nedavni primeri novoustanovljenih pobratimstava.
Polzela je grad sa kojim je pobratimske odnose uspostavio Varvarin. Ovaj grad se nalazi u Sloveniji, a kao i Varvarin središte je istoimene opštine, i deo je Savinjske regije. Pobratimstvo Varvarina i Polzele datira od 2018.godine, kada je potpisana zajednička povelja. Obnavljanje tradicije podseća na lepe dane druženja i saradnje Varvarina i slovenačkih gradova.
Sličan trend se javlja i kod ostalih mesnih zajednica opštine Varvarin, bilo u vidu uspostavljanja nekih starih veza, ili izgradnjom novih. Posebna priča su pobratimstva koja su izgrađena putem kulturno-umetničke saradnje. Lokalna kulturno-umetnička društva su među najboljim ambasadorima opštine, kao i Srbije, a godinama unazad ona neguju pobratimstva koja traju i danas.
KUD “Jovan Kursula” i Ljubić kod Čačka
Pobratimstvo postoji između kulturno-umetničkih društava “Jovan Kursula” iz Sela Varvarin i “Tanasko Rajić” iz Ljubića. Ovo pobratimstvo je dugo oko dve decenije, kada su prvi put organizovani uzajamni susreti dvaju društava, i aktivno je do današnjih dana.
KUD “Vuk Karadžić” – Mesna zajednica Orašje
KUD “Vuk Karadžić” koje je osnovala Mesna zajednica Orašje, jedno je od najaktivnijih u opštini, sa tradicijom i kontinuitetom. Iako su susreti bratskih opština prekinuti, uspostavljeni su bratski susreti KUD “Vuk Karadžić” sa KUD “Zletovski Rudar” iz Probištipa te 1988.godine i oni traju do danas.
Dugo Polje kod Modriče u Republici Srpskoj je bratska mesna zajednica Orašja. Ovo pobratimstvo datira od 2010.godine, kada je prvi put organizovana uzajamna poseta i susreti. Ovo pobratimstvo i uzajamni odnosi dveju mesnih zajednica aktivno je do danas.
Prošle godine je u Varvarinu obeležen jedan vek postojanja bibliotekarstva na području Temnića i opštine Varvarin. Istorija bibliotekarstva je u pravom smislu započela nakon Prvog svetskog rata, kada je osnovana prva biblioteka. Prvi pomeni sežu i ranije, od Janićija Popovića, profesora kruševačke niže gimnazije. Kao zaduženo lice sačinio je izveštaj i ostavio prve pisane tragove o čitalaštvu varvarinskog kraja.
Popović je u svojstvu školskog nadzornika obišao školske knjižnice Rasinskog kruga. On je 8. jula 1844. godine u svom izveštaju konstatovao da su knjižnice postojale u Varvarinu, Bačini, Donjem Krčinu, Maskaru i Obrežu. Tradicija čitalaštva je postojala i ranije, ali je prva biblioteka zvanično osnovana 1919.godine. Zato se ova godina uzima za prekretnicu u razvoju biblitekarstva varvarinskog kraja.
Počeci bibliotekarstva
U periodu između dva svetska rata, osim školskih knjižnica, značajan doprinos kulturi dale su crkvene i privatne biblioteke. Najveće postignuće bilo je osnivanje prvu biblioteke u Temniću, 1919.godine u Bačini, na inicijativu Dragića Joksimovića. Zvaničan naziv je bio Temnićka biblioteka, koja je imala i čitaonicu, kao i Pravila Temnićke biblioteke i čitaonice.
Dragić Joksimović je predano radio na razvoju biblioteke, pored toga što je bio inicijator osnivanja. Tokom godina je prikupio ogroman broj knjiga, časopisa, i novina, a bio je i izdavač i urednik tri broja Temnićkog zbornika. U međuratnom periodu ova biblioteka je imala svoj pečat i svoju slavu – Đurđevdan, kao i značajan broj čitalaca.
Biblioteka je radila do posle Drugog svetskog rata, kada je bila uništena iz ideoloških razloga, kao i sve što ima veze sa sećanjem na Dragića Jovanovića. Po naređenju novih vlasti knjige su bile izbačene na ulicu i spaljivane. Jedan deo knjižnog fonda je spašen i sačuvan zahvaljujući pojedinim meštanima koji su uspeli da sklone knjige i da ih sačuvaju od zaborava.
Posleratne čitaonice i knjižnice Temnića
Iako je knjižni fond najstarije biblioteke varvarinskog kraja posle Drugog svetskog rata spaljen, relativno brzo su otvorene nove. Akt je sam po sebi bio ideološki, premda i presedan, budući da je oduzimana i imovina koja nije spaljivana kao knjige ove biblioteke. Ipak, još krajem 40-tih godina zaživele su knjižnice po varvarinskim selima.
Narodna knjižnica u Bošnjanu osnovana je 08. januara 1948. godine zahvaljujući jednom entuzijasti Stojanu Canji Mihajloviću. Oj je u njoj dobrovoljno radio u popodnevnim satima, nakon završenih poljskih radova. Prva knjižnica i čitaonica je bila smeštena u zgradi tadašnje mesne zadruge. Tu je ostala do završetka Doma kulture 1953. godine, gde se i danas nalazi.
Knjige koje su dolazile od raznih darodavaca, ustanova i pojedinaca, a u početku se čitala prevashodno štampa. U početku je bilo knjiga razne sadržine: poljoprivrednih, političkih, stručnih, iz književnosti, a stalno se radilo na povećanju knjižnog fonda. Knjižni fond je odgovarao interesovanju i intelektualnom nivou čitalaca, a knjiga se sve više popularizovala u javnosti.
I u Varvarinu kao i u ostalim selima su posle Drugog svetskog rata bibliofili imali svoj kutak. Najpre su se okupljali u knjižari Staše Prokića, gde su obavljane i probe Kulturno-umetničkog društva “Abrašević”. Nakon toga je za kulturne potrebe određen i poseban prostor, a iz toga će se razviti prva posleratna biblioteka u Varvarinu.
Osnivanje Narodne biblioteke u Varvarinu
Odlukom Skupštine opštine od 25. decembra 1967.godine u Varvarinu je osnovana Narodna biblioteka kao samostalna ustanova. Njen prvi direktor je bio Radomir Anđelković, koji će imati veliku ulogu u njenoj transformaciji tokom 80-tih godina. Njena pretežna delatnost je bilo bibliotekarstvo, mada se i u to vreme bavila drugim aktivnostima na polju kulture.
Knjige su tokom godina nabavljane, i knjižni fond se vremenom sve više uvećavao. One su takođe dolazile i od raznih darodavaca, ustanova i pojedinaca. Isto tako nabavljane su i od prihoda koje je sama biblioteka ostvarivala organizacijom različitih kulturnih sadržaja. Vremenom je postala središte kulturnog živoota Varvarina i opštine, ali su i kapaciteti postali ograničeni da isprate sve delatnosti.
Zbog toga se javila potreba za trajnijim rešenjem, i za izgradnjom nove lokacije koja bi omogućila efikasan rad. Zgrada stare Narodne biblioteke u Varvarinu se nalazila na mestu stare Vojvođanske banke u Varvarinu, u nekadašnjoj kafani adaptiranoj za potrebe biblioteke. Nakon 2 decenije od osnivanja Narodna biblioteka će se preseliti na novu lokaciju u centru varoši, gde se i danas nalazi.
Izgradnja Doma kulture u Varvarinu
Mreža Narodne biblioteke u Varvarinu se razgranala 1971.godine. Tada su osnovana odeljenja po selima Obrež, Bačina iBošnjane, a kasnije Donji Krčin i Zalogovac. Ovo je predstavljalo temelj za dalji korak u razvoju biblioteke i kulturnog života u Varvarinu, osnivanje Doma kulture. Taj projekat će biti realizovan tokom naredne decenije.
Dom kulture je nastao spajanjem Narodnog univerziteta i Narodne biblioteke, 1979-1980.godine. Značajnu ulogu u realizaciji ovog projekta imao je Radomir Anđelković, prvi direktor Narodne biblioteke, i u to vreme sekretar SIZ-a. Na svečano otvaranje dolazi ministar kulture Vasilije Tapušković, budući da je Dom kulture građen pod pokroviteljstvom Ministarstva za kulturu.
Svečano otvaranje je priređeno 4.jula 1988.godine, na Dan borca, pod imenom “Heroj Mirko Tomić”. Konačnim preseljenjem u novu zgradu stekli su se svi uslovi za normalan rad biblioteke. Od tada pa do danas ona kontinuirano radi, a za to su se starali brojni istaknuti pojedinci kao direktori ustanove. Bili su među njima profesori Toplice Simić i Dragica Dakić, Slavoljub Milošević, Slavoljub Savić i Zorica Savić, Nadica Vasić, i današnji Goran Ćeličanina, poznati umetnik i karikaturista.
Opštinska biblioteka Varvarin danas
Današnji naziv Opštinska biblioteka Varvarin ustanovljen je odlukom Ministarstva kulture i opštine Varvarin. Pod starim nazivom biblioteka je radila do 2005.godine. Tada je Dom kulture ponovo promenio naziv, u skladu sa izmenama Zakona o kulturi, i postaje biblioteka. Opštinska biblioteka je pristupila i sistemu uzajamne katalogizacije – COBISS.
Biblioteka danas radi pod nazivom Opštinska biblioteka Varvarin. Poseduje fond od oko 40.000 knjiga, i ima više ogranaka u okviru temnićkog kraja: Bačina, Bošnjanu, Zalogovac, Obrež. Većina ovih ogranaka je osnivana u posleratno doba, kao na primer u Bačini, Bošnjanu i Obrežu, 1971.godine. Najmlađa je osnovana u Zalogovcu 1998.godine, sa područjem koje pokriva i Marenovo i Parcane.
Svake godine u oktobru se organizuje akcija besplatnog upisa dece predškolskog uzrasta i učenika prvog razreda osnovne škole. Akcija se vrši u centralnoj, kao i svim područnim bibliotekama. U biblioteci se održavaju različita predavanja iz raznih oblasti, izložbe, promocije knjiga, kao i kulturne manifestacije. Najpoznatije i najdugovečnije su “Susreti sela” i “Temnićki natpis”. U sastavu Biblioteke u Varvarinu radilo je i amatersko pozorište u Varvarinu.
